Nikola Tesla o 21. stoljeću - 1937.g. - i naučni komentari - dio

“Sada prilazim slobodnom terminalu s metalnim predmetom u ruci, naprosto da se ne bih opekao. Varničenje prestaje kada metal… dodirne žicu. Kroz moju ruku sada prolazi izuzetno snažna električna struja, koja vibrira oko million puta u sekundi. Svuda oko mene oseća se elektrostatička sila, a molekuli vazduha i čestice prašine koje lete naokolo snažno udaraju u moje telo. To pobuđenje čestica toliko je jako da, kada se ugase svetla, možete videti zrake blage svetlosti na nekim delovima mog tela. Kada ti zraci počnu da izbijaju, oni stvaraju osećaj nalik bockanju igala. Da su potencijali dovoljno visoki, a frekvencija niska, koža bi verovatno pukla pod strašnim naponom, a krv bi velikom silom pojurila napolje poput čestica spreja.” 1/

Kod biografa Marka Sajfera, zanimljiva je jedna priča između Tesle i njegovog prijatelja, naučnika ser Vilijama Kruksa, kako su nakon Teslinog predavanja pred Kraljevskim institutom 1892. godine njih dvojica vodili dijalog o elektricitetu. Te večeri Kruks je kao čovjek od naučnog ugleda, izvršio presudan uticaj na Teslu u aspektu parapsihološkog. Fotografijama sa seansi materijalizacije ektoplazme koju je stvarala vidovita Florens Kuk i svjedočenja očevidaca levitacije, Kruks je kao član društva za paraspihološka istraživanja (i njegov budući predsjednik) Teslu potpuno uputio u naučne eksperimente telepatije, levitacije, pa čak i spiritualizma. No, razgovarajući i o elektricitetu, istakao je da se ne slaže sa Kelvinovim predlogom da su životna energija i elektricitet na nekom nivou istovjetni. Njegovo mišljenje je bilo da elektricitet ima znatan uticaj na fenomen života, ali njega stvaraju živa bića, prije svega biljnog i životinjskog svijeta, imajući na umu prije svega električne jegulje, svjetleće morske puževe i svitce.

Ser Vilijam Kruks je predložio tada da bi se mogle stvoriti odgovarajuće frekvencije za sprovođenje struja u bašti. Cilj bi bio da se podstakne rast i otpornost biljaka na štetne insekte. Te večeri Kruks i Tesla su razmatrali o mogućnosti uspostavljanja miliona talasnih dužina i time omogućila tajnost komunikacije između dva radio operatera, zatim o Helmholcovom radu o strukturi fizičkog oka i sl.

13. septembra 1898. godine, Nikola Tesla je održao predavanje u Elektroterapeutskom udruženju u Bafalu. Predavanje se zvalo “Visokofrekventni oscilatori za elektroterapeutske i druge namjene”. Razlog tome je što visokofrekventne struje ne prodiru u tkivo destruktivno. Tu ulogu zna da igra i presjek rukom, kako je Tesla još prikazao u predavanju “O svetlosti i drugim pojavama visoke frekvencije” 1893. godine (ima i slikovita prezentacija).
“….Jedno od rano zapaženih i izvanrednih svojstava visokofrekventnih struja, svojstvo koje je uglavnom od značaja za lekare, bila je njihova očigledna neškodljivost koja je omogućavala prolaz relativno velikih količina električne energije kroz čovekovo telo bez izazivanja bola ili ozbiljnih teškoća…”, govorio je Tesla na predavanju 1898. 2/ On je imao u vidu da se i električna dejstva na fiziološki efekat, mogu svrstati na statičke, dinamičke i efekte posebne prirode. Prvi su oni koji zavise od veličine električnog potencijala. Drugi-dinamički, uglavnom zavise od iznosa električnog kretanja ili jačine struje kroz tijelo. I treći su oni do kojih dolazi zbog električnih talasa i oscilacija, odnosno impulsa u kojima električna energija naizmjenično prolazi više ili manje brzim redosljedom koji ide kroz statičke i dinamičke efekte. Zato se i nazivaju efektima posebne prirode.

Zatim, Tesla u istom predavanju nastavlja: “… Neprestano usavršavanje instrumenata i izučavanje ove pojave može uskoro dovesti do uspostavljanja novog načina higijenskog tretmana koji bi omogućio momentalno čišćenje kože pacijenta, jednostavno spajanjem ili, ako je moguće, postavljanjem pacijenta samo u blizinu izvora jakih električnih oscilacija, što bi imalo za posledicu da, za tren oka, skine prašinu ili čestice bilo kakve strane materije koja se prilepila uz telo… bez sumnje bilo bi od neprocenjive vrednosti za higijenu, a bio bi efikasna i vremenski racionalna zamena za pranje vodom…”3/

Vrlo brzo, Tesla je mjesec dana nakon predavanja napisao članak “Lekovita moć elektriciteta”, za “New York City Journal”, 9. okt. 1898, u kome kaže: “… Eksperimentisao sam na samom sebi, primajući struju pod visokim naponom od 2 000 000 volti, sa naizmeničnim promenama od 300 000 ili 400 000 puta u sekundi. To je jednostavno jedan proces ubacivanja u ljudski sistem i izvlačenja elektriciteta velikom brzinom, kao crpkom…Budući da nisam lekar, ja nisam u stanju da tačno kažem na sve vrste bolesti za koje bi bio namenjen da leči ovakav moćni električni postupak. Na pripadnicima medicinske profesije ostaje da to pokažu.” 4/

U startu su razvoj nove vještine-elektroterapije i proizvodnja aparata, krenuli dobro. Neki su čak proizvođači isporučivali na stotine aparata dnevno (oscilatora). U savremeno doba, danas, smatra se da se koristi nekoliko miliona ovih aparata za terapeutske svrhe, jer se struja koju oni proizvode pokazala kao idealan lijek za ljudski nervni sistem-poboljšavaju rad srca i varenje, okrepljuju san, jer je i sam Tesla istakao u jednom od članaka kako je padao u letargičan san. Zatim, oslobađaju kožu štetnog znojenja i liječe prehladu kao i groznicu toplotom, oživljavaju atrofirane ili paralisane djelove tijela, olakšavaju sve vrste patnje i godišnje spasavaju na stotine života, kako piše u Sajferovoj biografiji Tesle. Smatra se da čak mogu izmijeniti depresivna stanja. Kada je Tesla bio u teškom stanju i depresivan od problema sa daljim finansijama u nastavku rada Vordenklifa, isplate radnika, dugova i sl., poznato je da je svoju trenutnu depresiju tada liječio elektroterapijom.

Jedna vrlo informativno bogata knjiga, teslologa Vlada Gojnića, “Nikola Tesla i Crna Gora”, sadrži pored brojnih pisama, rijetkih intervjua i članke o Tesli iz brojnih listova iz Crne Gore s kraja XIX vijeka. Tako u knjizi postoji članak preveden iz londonskih izvora 1899. u listu “Glas Crnogorca”, a zove se “Nov Teslin pronalazak za liječenje tuberkuloze”, datacije 20. feb. 1899. godine, Cetinje. Pa evo citiramo članak u originalu: “Kao što iz Londona javljaju, Tesli je pošlo za rukom da pronađe lijek protiv sičije. Kroz čovječje tijelo sprovede se električna struja od više milijuna Volta, što čovjeku ništa ne škodi, no ona napuni ćelijice kiseonikom i tako tuberkulozni bacilli uginu… No, poznati liječnik, doktor Moric Benedikt u Beču tvrdi da je već 1897. godine upotrebljavao Teslinu snažnu električnu struju kod mnogih bolesti, pa i kod tuberkuloze i rezultat je bio povoljan… On će za kratko vrijeme o svojim pokušajima sa Teslinom strujom podnijeti opširan izvještaj liječničkoj kolegiji u Beču. No, već sada se smije tvrditi da Teslina električna struja ima veliku budućnost.” 5/ U predavanju koje je održao elektroterapeutskom društvu u Bafalu, Tesla je iznio svoje ideje oscilatora za ovakve zdravstvene upotrebe, koje je izradio, i oni su detaljno objašnjeni kako rade, u “Predavanjima”, prvom tomu kompleta ‘Izabrana dela Nikole Tesle’ (izdavačka kuća Zvaod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996, ili iz 2006.).

Mnogi će se pitati kako se to doktor Benedikt Moric javio sa svojim rezultatima mjesecima prije Teslinog predavanja. Još od starta Teslinih predavanja 1891. godine, uvjek je bilo prisutnih ljudi iz raznih oblasti nauke. Tako se na jednom predavanju “Eksperimenti sa naizmjeničnim strujama vrlo visoke frekvencije”, 20. maja 1891. godine, zadesio mladi ljekar i budući elektroterapeut S.H.Monel, koji je opisao svoja iskustva i zapažanja. Na ovom predavanju, Tesla je još tada istakao mogućnost liječenja visokofrekventnim strujama. Imao je i prve oscilatore za zdravstvene upotrebe od kojih je jedan imao dva kraja-jedan uzemljen, a drugi kraj vezan za ploču koja je imala ulogu emisione antene.

Tako napredan pogled Nikole Tesle i ne čudi, jer je 1891. godine za list “The Sun” istakao člankom “Mitovi o zlim duhovima” nešto što su mnogi naučnici smatrali “pukom fantazijom” – elektromagnetnu ravnotežu ćelija. U čemu se tu radilo a da nisu razumjeli ni najpoznatiji naučnici? Osnova za zdrav i normalan, prirodan život ćelija jeste elektromagnetska ravnoteža. Radi se o gotovo istoj ravnoteži koju smo spominjali u Popovim eksperimentalnim istraživanjima. Postojanje tri vrste nevidljivih talasa koji našu planet “zapljuskuju”, i to: mirne struje, koje su talasi visoke frekvencije, ali su male snage. Druge su pastelne struje, kao vidljiv dio elektromagnetnog spektra. Treće su opasne orkanske struje, jer su zračenja vrlo male frekvencije a razorne snage, pošto prodiru u tkivo. Nevidljivi štetni talasi mogu se identifikovati putem naučnih eksperimenata, putem tehnike. “Ali, kad se čovek kreće na opasnim poljima može izgubiti dragocenu energiju ili je dobiti previše”, pisao je Tesla. 6/

Inžinjer i fizičar Robert Endros nakon sto godina kasnije, potvrdio je ove Tesline riječi, jer je 1992. godine serijom eksperimenata utvrdio da unutrašnji elektricitet omogućava ćeliji da radi normalno prema svom prirodnom ritmu. Do ćelije dolaze talasi jačeg ili slabijeg intenziteta od njenog. Oni remete, kvare njen prirodni ritam, i to po principu rezonancije. Stvar je u tome da li se ubrzava ili usporava njihov rad. Ukoliko je to usporavanje ili ubrzavanje istaknutije, ćelija počinje da griješi u svom radu, svom ritmu, počinje da se nekontrolisano dijeli, odumire izazivajući na kraju kancer. Dakle, i struja i elektricitet, čovjeku mogu koliko pomoći toliko i odmoći. Zato je potrebna ravnoteža za unutrašnje svjetlo, za život, ili kako bi se reklo: zlatna sredina. Međutim, “jedno od blagotvornih dejstava vode je i mehaničko spiranje elektriciteta sa površine kože. Ako još na dno kade stavite isitnjeno grumenje gline, ona će upiti sve štetne struje iz vašeg tela. Uzemljenje vršite i dok hodate po zemlji, pogotovo vlažnoj, ili pesku, travi… Kad ste u prilici, pustite da vam preko podlaktice teče mlaz vode. Boravak pored bilo koje vode-jezera, reke, fontane, vodoskoka ili potoka, napuniće vas prirodnim elektricitetom koji će se posle uspešno boriti protiv štetnog”, pisao je Tesla mudro u istom članku za “The Sun”. 7/

Po naučniku Pavlovu, postoje četiri vrste elektro-psihonervnih procesa. Postoje i četiri kodna znaka DNK u jezgru gena viših organizama, a ćelije su takođe četvorne strukture te s toga četiri osnovna hemijska elementa npr. razbuktavaju vegetaciju.

Danas imamo i vrlo korisnu magnetsku rezonancu i slične sprave koje se u medicini uveliko koriste za otkriće bolesti. Postoje tehnike neuroodslikavanja, i to su: kompjuterizovana tomografija, pozitronska emisiona tomografija, magnetska rezonanca i magnetska rezonanca funkcija.

Kompjuterska tomografija sukcesivno skenira mozak i kičmenu moždinu u slojevima, koristeći vrlo uzak snop rentgenskog zračenja. Nakon skeniranja prevodi se slika mozga i kičmene moždine, i određuju se mjesta tumora, krvnog izliva i sl. Ovu tehniku koriste i neuropsiholozi, kako bi proučili veze između oštećenih mjesta i psihičkih simptona. Pozitronska emisiona tomografija u snimanju moždane fukcije, koristi radioizotope šećera koji prirodno učestvuju u metabolizmu mozga. Različite centracije radioizotropa daju informacije kompjuteru, koje on pretvara u sliku i prikazuje se metabolička aktivnost pojedinih djelova mozga. Ako je moždana zona aktivnija, pomenuta metabolička aktivnost će biti veća. Treća tehnika, magnetna rezonanca, zasnovana je na korišćenju jakog magnetnog polja zahvaljujući uticaju protona molekula vodonika. Kako su u različitim koncentracijama prisutni i u različitim tkivima, protoni molekula vodonika šalju elektromagnetnu energiju, a onda skener koristi te informacije pretvarajući ih u slike pojedinih djelova mozga. I magnetna rezonanca funkcija prikazuje povećani dotok krvi u aktivnim djelovima mozga. Na osnovu očitavanja informacija o magnetnom stanju hemoglobina, prikazuje se potrošnja kiseonika u različitim područjima mozga, te ovaj 3D prikaz omogućava sliku moždane aktivnosti…

Nikola Tesla se u članku koji komentarišemo napisao i: „...Čovek je, kao i univerzum, mašina …Zbog sličnosti naše konstrukcije i naše okoline, svi slično odgovaramo na slične uticaje, a kao rezultat naših reakcija, dolazimo do razumijevanja. Tokom svih ovih vekova, razvijali su se beskonačno složeni mehanizmi, međutim, ono što mi zovemo „duša“ ili „duh“, nije ništa više od zbira svih funkcija tela…Godine 2100. razvoj života će biti pod potpunom kontrolom nauke... 8/

Pominjani Teslin biograf Mark Sajfer, istakao je kako se u nešto bližoj prošlosti, sproveo veliki broj istraživanja među kojima se izdvjaju dr. Roberta O. Bekera sa Univerziteta u Sirakuzi. Dr. O. Beker je koristio električnu struju u liječenju kostiju koje teško zarastaju. Proučavao je i sposobnost regeneracije ćelija kod pojedinih reptile 1976.godine. Npr.daždevnjacima je kidao repove, i otkrio da oni stvaraju posebnu električnu frekvenciju, i služi im kao sredstvo za podsticaj rasta odstranjenog repa. Beker je tada izjavio: “Pokušali smo da proizvedemo delimičnu regeneraciju uda kod (sisara poput) pacova sličnom tehnikom, a sada proučavamo neke kliničke primjene kod ljudi.” 9/

Izgleda da ovakve primjene kod ljudi i nisu moguće, ili su još uvijek u nekom tajnom istraživanju. Međutim, postoji jedna druga strana i nije ezoterična, već je poznatija svijetu a rezultati su objavljeni u “National Geographic”, Srbije. 10/ Danas, za ljude koji imaju neki amputirani ekstremitet, ili su izgubili vid i sluh, danas je nađeno rješenje. Sve će veća biti upotreba bioničkih proteza („bio“ u značenju pustiti u „život“ i „nici“-elektronici). Ideja je potekla na osnovu proučavanja mehaničkih sistema koji funkcionišu kao živi organizmi ili samo kao djelovi živih organizama. Sistemi funkcionišu tako što plastika u boji kože unutra ima tri motora, metalni kostur i sofisticiranu elektroničku mrežu.
Proteza takvog eletronskog sastava stavlja se na dijelu amputirane ruke ili noge, tj. potrljka, što je sve od preostalog ekstremiteta. Kod ljudi sa amputacijama postoji u mozgu netaknuta slika nekadašnjeg ekstremiteta. Zbog toga se fantom od elektronske proteze pomjera, jer elektronski senzori u bijeloj kupi primaju impulse koji stižu iz mozga, pretvarajući ih u signale koji pokreću tri motora i izazivaju pokret proteze bez nekog razmišljanja o tome. U početku je stisak šake teži, ali vremenom postaje jači. Za sada mogu ovakve proteze načiniti nekih desetak pokreta, ali ubuduće će moći još više i savršenije.

Iako su tkivo i kosti oštećeni ili odstranjeni, nervi i djelovi mozga koji su ih kontrolisali nastavljaju da funkcionišu. Ostali nervi nakon amputacije prosto čekaju da prorade, jer su oni kao isključene telefonske žice odvojene od slušalice. Doktori su pomoću mikroskopskih elektroda i tzv. „hirurške magije“, počeli da povezuju nerve sa uređajima poput kamere, mikrofona i motora. Nakon toga je omogućeno da slijepi mogu ponovo vidjeti, da gluvi mogu ponovo čuti i da oni sa amputiranim ekstremitetom mogu ponovo praviti pokret tog dijela tijela, jer nedostajuće ili oštećene djelove tijela zamjenjuju uređaji ugrađeni u njihove nervne sisteme.

Zato se i takvi aparati-proteze i nazivaju neuralne proteze. Sve što treba jeste spojiti samo um i mašinu preko hirurške intervencije preusmjeravanja nerava, kako bi senzori pratili pokrete mišića koji se jave u preostalom dijelu ruke. Na taj način neuralna proteza izvršava naredbu, i prenoseći je putem signala pravi pokrete, koji iz dana u dan izgledaju sve prirodniji, jači i brojčano veći. Takav slučaj je sa Amandom Kits. Omogućeno je čak da se onima sa povredom vrata, takođe ponovo ostvari pokret. Tako npr. kvadriplegičar Erik Šrempo je 1992. godine prilikom skoka u bazen povrijedio vrat, i prije neku godinu mu je ugrađen elektronski uređaj pod kožu koji omogućava da pomjera prste kako bi dohvatio viljušku. Signali koje šalje njegov mozak presječeni su na vratu, gdje je mjesto povrede. Problem je riješen tako što su ipod kože njegove desne ruke, pa sve do mišića prstiju, sproveli osam mikroskopski tankih elektroda.
 

Slanje signala omogućeno je kada se mišić na njegovim grudima stegne i signal se putem radioodašiljača prenosi do malog kompjutera okačenog o njegova invalidska kolica. Signal tumači kompjuter i preko radio veze vraće ga nazad do prijemnika ugrađenog u njegove grudi. Odatle se signal, putem žica, šalje niz Šrempovu ruku sve do šake. Takvi signali daju naredbu mišićima na prstima da stisnu šaku. Sve se obavlja u mikrosekundi.

Džo En Luis, bila je slijepa, ali sada pod sitnom kamerom koja komunicira sa njenim očnim nervom može da vidi obrise drveća. Vid je bila izgubila godinama unazad, zbog degenerativne bolesti zvane retinitis pigmentosa (RP), koja uništava fotoreciptivne, tzv. štapićaste i konusne ćelije oka. U slučaju ove bolesti, dio unutrašnjeg sloja očne mrežnjače ostaje očuvan. Taj sloj ispunjen je bipolarnim i ganglijskim ćelijama, pa prikuplja signale od spoljnih štapićastih i konusnih ćelija, prenoseći ih do vlakana koji se spajaju u optički nerv. Još uvjek niko od konvencionalnih naučnika (za razliku od alternativnih) ne zna na koji način to unutrašnja mrežnjača komunicira i kako može da obradi slike koje joj se dostavljaju. Zato se se od 1992. godine počele nakratko ugrađivati sićušne grupacije elektroda u mrežnjače pacijenata izgubljenog vida od RP-a.

Bionički vid se razvio nakon bioničkog sluha. Godinama kasnije, 2006. je broj elektroda u grupaciji povećan na 60, pa su poput kamere sa više piksela počele proizvoditi oštriju sliku. Ovo je primjenjeno na gospođi Luis iz Rokvola u Teksasu. Na ovaj način se povezuju misao i mašina, bilo da je vid, sluh ili pokret u pitanju. Direktor programa za neurološki inžinjering na Nacionalnom institutu za neurološke poremećaje i moždane udare, Džozef Pankracio, kaže:
„Ono čime se uistinu bavimo jeste restauracija. Kada osoba sa povredom kičmene moždine može da sjedi u restoranu, samostalno da jede, a da niko ništa ne primjeti-to ja smatram uspjehom“. Izradom bioničkih proteza bavi se čikaški Institut za rehabilitaciju (RIC). Robert Lipšuc i njegove kolege iz ovog Instituta smatraju da bi više mogle pomoći bioničke proteze, koje kontroliše mozak, a ne neki od djelova tijela koji inače nemaju nikakve veze sa pomjeranjem ruke. To je tehnika zvana: ciljana mišićna reinervacija, korišćenjem nerava preostalih nakon amputacije za kontrolu vještačkog uda. Inače osoba koja je bila odgovorna za ono što je na Institutu počelo da se naziva „bioničkom rukom“, bio je Tod Kuiken-ljekar i biomedicinski inžinjer koji tu radi.

Kuiken je znao da se nakon nečije amputacije dijela tijela, mogu i dalje prenositi signali iz mozga. Elektricitet provode nervi, ali se nervi ne mogu priključiti na kompjuterski kabal, naravno zbog logičnog problema infekcije rane. Kako bi izbjegao potrebu za direktnim spajanjem, bio mu je potreban pojačivač signala iz nerava. Pojačivač je pronađen u mišićima, jer kada se oni stegnu, automatski odašilju električni impuls koji je dovoljno jak da ga detektuje elektroda smještena na koži. Kako smo i pominjali: prije toga samo hirurški treba prekinute nerve sa njihovih starih, oštećenih lokacija preusmjeriti do drugih mišića koji već mogu jače pojačati signale. To je započeo oktobra 2006. godine na potrljku Amande Kits, prespajajući nerve koji su se nekada spuštali duž cijele njene ruke. Ovako komplikovana operacija zahtijevala je preusmjeravanje nerava do različitih mišićnih regija na nadlaktici Kitsove, po sistemu: milimetar po milimetar. Kitsova je već nakon 3 mjeseca osjećala blago peckanje i grčenje, a nakon četiri mjeseca osjećala je različite djelove svoje ruke pri dodiru. Vježbanjem su pokreti postajali sve prirodniji a stisak šake jači.
U protezi je mikoprocesor programiran tako da hvata pravi signal i pošalje ga do odgovarajućeg motora. Danas pominjani Institut u saradnji sa bioinžinjeringom iz Labaratorije za primjenjenu fiziku Univerziteta Džo Hopkins, razvijaju novi prototip koji će biti ne samo fleksibilniji, već će imati više motora i zglobova. Na vrhovima prstiju postojaće jastučići osjetljivi na pritisak, a biće povezani sa malim šipkama poput klipova i smješteni na potrljak (mjesto amputacije). Zbog svega ovog, istraživači su počeli primjenjivati i na sami mozak. Pokušava se da se motorički korteks potpuno nepokretnih pacijenata direktno umreži sa kompjuterom, da bi pacijent putem uma mogao pomjerati udaljene objekte. Testovi su već izvršeni, i pacijenti su uspjeli da pokreću kursor po ekranu kompjutera.
 

Planira se do 2040. godine i razvijanje vještačkog hipokampusa. To je dio mozga koji čuva sjećanja, pa bi vještački hipokampus bio ugrađen ljudima sa gubitkom pamćenja. Pored ovoga radi se i na inžinjeringu bioničke kože. To znači, po analizi, da bi do 2030. godine vještački udovi mogli imati i kožu koja registruje dodir i temperaturu. Ljudski nerv bi bio u vezi sa snopom nanocijevi, senzorom za pritisak, termalnim senzorom i implantom vještačke kose, koji će se takođe izraditi.

Nanotehnologija će se koristiti za stvaranje kože vodootpornog sastava. Za ovu svrhu ona će se laserski obrađivati da bi što više ličila na prirodnu kožu. Pošto zajednički rade Nacionalna labaratorija Ouk Ridž i NASA na projektu FILM kože koju rade (Fleksibilna, Integrisana, Laka, Multifunkcionalna), može da pomogne pacijentima sa opekotima, pa će vjerovatno oni izraditi i tip kože za potrebe bionike. Sve će se sastojati od tri djela: karbonske nanocijevi, senzora i nadražaja. Karbonske nanocijevi, kao najefikasniji poznati toplotni i električni provodnik, biće rasute po koži napravljenoj od fleksibilnog polimera. Senzori, naravno, raspoznavaće različite temperature i pritiske. Nadražaje će prenositi aktivni završeci živih nerava. 11/ isto

Spiralni tok energije kroz etar, ostavlja time i pečat na naše ćelije u DNK (dezoksiribonukleinsku kisjelinu) spiralnog oblika, koja je nosilac svih nasljednih svojstava predaka (građa tijela, boja očiju, pamćenje, inteligencija i sl.) i u njoj je pečat predaka i čitavog budućeg života. U nju tzv. “morfička polja”, kao vrsta svijesti, obnavljaju namjerno neki uklonjeni gen u eksperimentima. Naša DNK ima dvojnu spiralnu strukturu i četiri vrste nukleotida, koji su u ovoj složenosti neponovljivi, osim u slučaju blizanaca, ali i tu opet sa nekim manjim razlikama. Najsloženije spiralne konstrukcije su u našem mozgu.

Šta je to kolektivna svijest, ili u slučaju K.G.Junga šta je to kolektivna nesvjesnost kao i individualna, pitaju se brojni naučnici posljednjih decenija. Sprovedena istraživanja sa majmunima u period između 1952-1958 godine na japanskom otoku Košima, udaljenom od japanske obale. Tamo su istraživanja vršena i narednih godina, smatra se nekih 30 godina. Grupa majmuna je 1952. godine naučila je sama kako da opera nečiste slatke krompire kako bi jela čiste. To je prvo uradilo jedno mlado majmunče, naučivši svoju majku. Postupno je vremenom sve više majmuna ovladavalo “trikom” pranja krompira. Od tada pa do 1958.godine došlo je do efekta koji znamo kao “kritična masa”, pa je kritična grupa majmuna (oko 100) naučila pranje krompira. Ono što je interesantno jeste da je trik odjednom naučilo cijelo pleme majmuna na otoku Košima. Još interesantnije, i za nauku tada još iznenađujuće, bilo je što su kolonije majmuna na glavnom kopnu i na drugim otocima počeli ovladavati istim umjećem a da nisu bili podvrgnuti učenju. Dakle, sposobnost je nekako prenijeta drugim majmunima na udaljenim lokacijama, a da se kritična masa od oko stotinu majmuna smatrala nesigurnom masom.

Slični eksperimenti rađeni su i sa ljudima, te se pokazalo i da ljudi dijele nesvjesno znanje. To je nalik dijeljenju zajedničke baze podataka. Biolog Rupert Šeldrejk smatra da je i ljudska svijest povezana s nevidljivim kolektivnim poljem, koga za ovakve slučajeve nosi naziv “morfičko polje”. Po Šeldrejku, svaki član kritične mase ili grupe, doprinosi kolektivnom morfičkom polju. Nakon toga kolektivna svijesnost morfičkog polja biva dostupna skoro svakoj individui grupe. Međutim, ovakve fenomene ne smatramo jedinim morfičkim poljima. Ima ih veliki broj-u svakom primjeru eksperimentalnom, barem po jedno. Vjeruje se s pravom, na osnovu posmatranja eksperimenata, da morfička polja sadrže i informacije za izgradnju živih organizama. Nauka danas još uvijek smatra da DNK sadrži sve informacije potrebne za izgradnju nekog organizma.
 

Upravo morfička polja to “sve informacije”, demantuju. Istina je da DNK sadrži samo informacije za konstrukciju materijala koji je potreban za izgradnju organizma. Međutim, ne sadrži sam plan izgradnje. Postoje faze u izgradnji embriona. Navodno su kod prve su 100% sve stanice identične. Razlikovanje ide tek nakon pete deobe stanica, kojih ima tridesetdvije. Pitanje je otkuda dolaze informacije iz DNK o izradi organizma, kad se stanice ne mogu razlikovati međusobno? Zato Šeldrejk smatra da se informacije nalaze u spoljašnjem polju-morfičkom polju.

Ovakvo objašnjenje Šeldrejka daje objašnjenje za jedan prilično čudan fenomen u vezi oporavka gena. O čemu se tu zapravo radi? Biolozi su jednoj grupi muva odstranili iz DNK gene za vid. Naravno, sve su postale slijepe, ali se nakon nekoliko generacija izvršila restauracija gena u DNK. Voćne muve opet su vremenom progledale, pa se danas vjeruje da se informacije u genima koji nedostaju, obnavljaju iz DNK muva putem njenog morfičkog polja.

Kroz sve prikazane puteve do 2050. godine možemo donekle uvidjeti kakva će budućnost biti. Opšte je poznato da postoje automobili na struju i na destilovanu vodu, pa s obzirom na današnje probleme naše planete i sa svim ovim, čini se kao da se sve ispituje i nastaje kako bi bilo pripremljeno za postepeni prelazak na „nove“ resurse i sisteme. Gotovo je sigurno da će „novine“ biti postepene a ne radikalne. Svijet se malo po malo priprema za novitete.

___________________

1 citat “Čarobnjak - život i vreme Nikole Tesle”, M.Sajfer, Stylos, Beograd, 2006, 118.
2 “Visokofrekventni oscilatori za elektroterapeutske i druge svrhe”, N.Tesla, predavanje održano u Elektroterapeutskom udruženju u Bafalu, 13.septembra 1898.godine, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006, 235.
3 isto predavanje, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006, 243.
4 “Lekovita moć elektriciteta”, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006, 272.
5 ”Nov Teslin pronalazak za liječenje tuberkuloze”, izvještaj iz Londona, “Glas Crnogorca”, 20. februar 1899. god. Cetinje, iz knjige “Nikola Tesla i Crna Gora”, Vlado Gojnić, Obod, Cetinje, 1995, 221.
6 “Tajni život Nikole Tesle”, Miodrag Milanović, Beograd, 2006, 33 i 34.
7 isto, Miodrag Milanović, Beograd, 2006, 37.
8 “Tesla-čarobnjak i genije”, Aleksandar Milinković, Samostalna izdavačka agencija „Zlaja“, Beograd, 2005, 134 i 135.
9 “Čarobnjak - život i vreme Nikole Tesle”, M.Sajfer, Stylos, Beograd, 2006, 97.
10 “Bio-nici”, napisao Džoš Fišman, snimio Mark Tisen; bolnica Džon Hopkins, izvori: Medicinski proizvodi kompanije Second Sight; Doheny eye Institute, National Geographic, Srbija, januar, 2010, 29-47.
11 isto, National Geographic, Srbija, januar, 2010, 29-47.

 

"...Dajte tom herojskom ratniku priliku da pokaže hrabrost dostojnu pohvale, nego što je ona koju on pokazuje kada, opijen pobedom, juriša da uništava druge ljude. Neka naporno radi dan i noć, pa i sa malo nade na uspeh, a da ipak bude nepokolebljiv; neka se izlaže opasnostima istraživanja nebeskih visina i morskih dubina; neka se hrabro suprotstavlja strahotama pomora, vrelini tropske pustinje i ledu polarne oblasti. Usmerite svoju energiju na odbranu od zajedničkih neprijatelja i opasnosti, pretnji koje vas ugrožavaju sa svih strana, iz vazduha koji udišete, iz vode koju pijete, iz hrane koju trošite. Zar nije čudo, zar nije sramota da mi, bića na najvišem stepenu razvoja na ovom našem svetu, bića sa neizmernim moćima u mislima i delovanju, mi gospodari Zemljske kugle, apsolutno zavisimo od milosti naših nevidljivih neprijatelja, da ne znamo da li nam zalogaj hrane ili gutljaj vode donose radost i život ili bol i uništenje! U tom najsavremenijem i najosetljivijem ratovanju, u kojem vođstvo pripada bakteriologu, usluge koje će pružiti elektricitet pokazaće se i dokazati neocenjivim. Ekonomična proizvodnja struje visoke frekvencije, što je danas gotovo činjenica, omogućuje nam da lako i u velikim količinama razvijemo ozon za dezinfekciju vode i vazduha..." 1/ (Nikola Tesla, 12. januara 1897.)

Posljednji dio komentara posvjećujemo razvoju teleskopa za duboka istraživanja svemira. To smo već dali u radu “Neki koraci budućnosti I-IV”, ali i specijalnim tekstom iz oktobra 2011. uz dodatak “što god bilo poslije Opere” na osnovu literature i časopisa “National Geographic”, Srbije. Međutim, pošto smo već na početku komentara obrazložili neke probleme materije i energije u konvencionalnoj i alternativnoj nauci, ovdje ćemo se držati samo razvoja nekadašnjih i mogućih budućih udruženih istraživanja, kao i budućih letilica i teleskopa.

Od druge polovine XX vijeka, počelo je najjače razdoblje tehnologije. Rezultat tome je rad nekih naučnika koji su radili širom svijeta za potrebe vojne industrije, te su poslije Drugog svjetskog rata uzeti za rad u tehničkoj nauci za kosmičke letove. Tako je u razdoblje bipolarnog svijeta ili u doba Hladnog rata koji se “završio” 1991, počela “trka” SAD-a i SSSR-a u tome ko će bolje rezultate ostvariti i u kosmonautici. U tome nije zaostajala ni Evropa, zahvaljujući SAD-u. Nije zaostajao ni Japan. Svijet se tada i u nauci počeo stavljati u jedna od dva tabora, zavisno od politike, diplomatije i ekonomije.

Pored NASA-ih, postojale su još u drugoj polovini XX vijeka i brojne francuske opservatorije. Bile su najbolje u Evropi po tehničkoj opremi i posmatranju svemira. Neke su smjestili u Afriku. Zbog toga su Velika Britanija, Italija, Japan i Njemačka odlučile da naprave vasionske ustanove. Zatim se deset zapadnoevropskih zemalja udružilo u Evropsku organizaciju za vasionska istraživanja, sa sjedištem u Parizu. Prva lansiranja su bila određena za jesen 1967. godine sa poligona u SAD-a. Tadašnji SSSR je postigao takođe, ogromne uspjehe u razvoju kosmonautike i vasionskih istraživanja, zahvaljujući svojim naučnicima ali i prethodnim iz radova 90-ih godina XIX i s početka XX vijeka velikog naučnika Ciolkovskog, koji je imao viziju rakete i prije fon Brauna, utvrdio tri kosmičke brzine i sl. 2/
 

U ovom vijeku, razvoj kosmonautike narednih par decenija biće i dalje uslovljen kako političkom, tako i ekonomskom situacijom. Moguće su jedne od tri opcije. Prva, diferencijacija kosmičke istraživačke zajednice ili tzv.”centrifugalna opcija”, zatim druga, još intenzivnije integracije kosmičkih programa velikih i malih država u smislu stvaranja jednog globalnog kosmopolitskog kosmičkog sistema, koji nazivaju “agravitaciona opcija”, i treća mogućnost jeste da kosmonautika krene nekim srednjim putem. Taj srednji put bio bi kombinacija forsiranja nezavisnih projekata pojedinih država sa intenzivnijim saradnjama u specifičnim oblastima. Prva mogućnost mogla bi dovesti u godinama nakon 2030. do jasnog diferenciranja na države prvog, drugog, trećeg i četvrtog kruga, gdje bi u prvom bili Kina i Sad.
U drugom krugu bili bi japan, Indija i moguće Brazil, dok bi Rusija i Evropa (kao EU ili zajednica nekoliko najjačih država Evrope) pripadale trećem krugu, koje bi bile predvođene Njemačkom Lako je nazrijeti sigurni trio, sjutra: Francuska, Njemačka i Rusija. Ovaj treći krug bi, pretpostavlja se, mogao gravitirati između prethodna dva, povremeno se periodično svrstavati među njihovim članicama. SAD i Kina bile bi vojno u stanju kontrolisati kosmički prostor oko Zemlje-Kina možda čak i stalno nastanjenu orbitalnu stanicu, prema predviđanjima svjetske naučne zajednice. Zatim, mogle bi otpočeti kolonizaciju Mjeseca i obavljati međuplanetarne automatske letove, ali i pilotirane misije oko Zemlje i duboko u kosmos. 3/

Savremeni teleskopi imaju ogledala prečnika i do 10 m (33 stope), i još četiri puta veću moć sakupljanja svjetlosti od Hejl teleskopa kojem je širina 5 m, a nalazi se u opservatoriji Palomar u južnoj Kaliforniji. Što se tiče ovakvih modernih teleskopa, oni imaju visoku automatizaciju, pa pri zalasku sunca sami mogu da obrišu svoja optička ogledala, kao i da otvore i zatvore kupolu, da odrede redosljed zadataka, sprovode cjelonoćno posmatranje, da se ugase u toku nevremena i sl., bez ikakvog čovjekovog uplitanja. Naravno, čovjek tu ipak mora sudjelovati i to provjeravanjem da li sve radi naštimovano i kako treba.

Najveći teleskopi su danas Džemini Nort, Subaru i Kek. Nalaze se jedan do drugog na visokom vrhu ugašenog vulkana Mauna Kea na Havajima, na visini od 4205 m. Zbog te visine oni se nalaze iznad 40 procenata Zemljine atmosfere. Svaki od ova tri teleskopa radi svoj posao, ali sva tri mogu raditi kao cjelina u određenim situacijama posmatranja neba.

Džemini teleskop ima prečnik 8,1 m, i nalazi se pod srebrnu kupolastu konstrukciju, koja je okružena čitavom serijom poklopaca-čine da opsrevatorija izgleda nezgrapno i zaštićena pod njima kada je zatvorena tokom dana. Za vrijeme noći sve se otvara, i počinje posmatranje. Interesantno je što sve još ima samo ovaj teleskop. Tu su četiri glavna digitalna detektora. U pitanju su kamere i spektrometri kako bi pokazali kompletan posmatrani objekat i sve njegove boje, što omogućuje donekle znanje o hemijskom sastavu zvijezda i galaksija. Spektrometri i kamere samo ovog teleskopa su težine automobila, a njihova pojedinačna vrijednost je oko 5 miliona dolara. Naravno, tu je još brojna kompjuterizacija koja upravlja teleskopom. 

Drugi teleskop, Subaru, ima instrumente smještene po nišama. Žuti vagon služi da pri neophodnoj upotrebi nekog određenog instrumenta, otiđe do odgovarajuće niše. Zatim uzima željeni instrument, detektor, prenosi ga tačno do podnožja teleskopa i postavlja na određeno mjesto. Onda se instrument priključuje na kablove za prenos podataka, i obavezno priključivanje na sistem za hlađenja detektora. Kada je pušten u rad ovaj gigantski teleskop 1999. godine, na njega je bio prikačen i okular. Subaru teleskop upravo omogućava da se vidi sve kao na fotografijama svemirskog teleskopa Habl. To znači da i on takođe omogućava vidljivost boja i gustina unutar maglina. 

Treći teleskop-Kek, sastoji se već od dva identična teleskopa, koja posjeduju ogledala prečnika 10 m. Ogledala su sačinjena od 36 segmenata, i svaki segment je težine blizu 400 kg sa sve potpornom konstrukcijom. Ovo košta skoro milion dolara. Preciznost mu je jednaka univerzitetskom teleskopu. Jedan od odabranih korisnika teleskopa Keka je Džef Marsi, savremeni Princ Henri Navigator, koji je sa svojim timom otkrio više od 150 planeta koje se ne kreću u orbiti oko Sunca, nego oko orbire drugih zvijezda. Zato mu je bilo omogućeno više rada na Keku od ostalih astronoma. Međutim, teleskop Kek nije posjetio već godinama, ali njegov tim radi pomoću opreme Berkli Univerziteta.

 

Prednost savremenih gigantskih teleskopa sastoji se u velikoj moći sakupljanja svjetlosti i u njihovim adaptivnim optičkim (AO) sistemima, koji neutrališu nedostatke na slici, nastale zbog atmosferskih neprilika odgovornim za to što zvijezde „trepere“. Upravo teleskopi uvećavaju svaki njihov treptaj. 4/

Adaptivni optički sistem (AO sistem) teleskopa usmjerava laserski snop na tanki sloj atoma natrijuma, 90 km visoko u atmosferi. Na taj način sistem određuje tip atmosferskih kretanja, a onda optiku teleskopa prilagođava više od hiljadu puta u sekundi, da bi neutralisao njihov negativni uticaj. Zahvaljujući laseru, omogućava se bolja slika zvijezde nakon razbijanja atoma natrijuma od kometa i sl. na 90 km visoko u atmosferi. Bez lasera je zvijezda vidljiva zamućeno. 
 
Zato bi se u budućnosti razvoja tehnologije, sa četiri puta većim ogledalom od onog s kojim raspolažu današnji najmoćniji teleskopi, mogao napraviti korak dalje u posmatranju svemira. Veoma Veliki evropski teleskop od 42 m mogao bi da bude stotinu puta osjetljiviji od današnjih. To bi omogućilo da sa AO sistemom jasnoća slike postigne još veće korake prodora vidljivosti u dubine galaksija.

- Vizija svemira, napisao Timoti Feri, snimio Džo Meknali, National Geographic, Srbija, jul 2009,67-83.
-Daleki svetovi-u potrazi za novim Zemljama, Timoti Feris i ilustracija Šona Meknotona i drugih,National Geographic, Srbija, decembar 2009, 39-41.
 

Budući teleskopi bili bi: 
-veliki sinoptički teleskop, Ćero Pašon, Čile, prečnika primarnog ogledala od 8,4 m, procjena završetka izgradnje 2016. godine;
-veliki Magelanov teleskop, Las Kampanas, Čile, sedam ogledala prečnika 8,4 m, procjena završetka izgradnje 2018. godine;
-tridesetometarski teleskop, Čile ili Havaji, prečnik primarnog ogledala 30 m, procjena završetka izgradnje 2018. godine i
-ekstremno veliki Evropski teleskop, Argentina, Čile ili Kanarska ostrva, prečnik primarnog ogledala 42 m, procjena završetka izgradnje 2018. godine.

Još interesantniji su planovi mogućeg smještanja opservatorije u kratere na mračnoj strani Mjeseca, što bi omogućilo proučavanje svemira iz savršeno mračnog, tihog i hladnog okruženja. Treba napomenuti da su ekstremno veliki teleskopi, naročito Tridesetometarski i Veliki evropski teleskop planiran za 2018. godinu, samo redizajnirana i umanjena verzija Prekomjerno velikog teleskopa od 100 m, koji nikada nije realizovan zbog problema prostora, ali i što su troškovi njegove izgradnje bili krajnje preveliki. Ekonomska kriza je još uvijek, pa ostaje da se vidi hoće li se i ovi planovi teleskopa za 2016. i 2018. godinu ostvariti baš tada, ili će se odložiti za koju godinu.

S druge strane, oglasila se i Rusija, koja će navodno poslati ekipu za izgradnju baza na Mjesec 2025. godine. Po svemu sudeći moguće su nove „trke“ Zapada i Istoka oko Mjeseca, kao za vrijeme Hladnog rata.

Još jedna od inovacija je i već postojeći Veliki sinoptički teleskop za pregled neba (LSST), čije je primarno ogledalo prečnika 8,4 m avgusta 2008. godine modelovano u rotacionoj ćeliji ispod tribina fudbalskog stadiona ekipe „Divljih mačaka“ Univeziteta Arizona u Tukosnu. Tom rotacionom tehnikom dobija se ploča ogledala koja je konkavna, i na taj način se uklanja potrebna količina stakla kako bi ogledalo dobilo svoj odgovarajući oblik. Standardni konvencionalni teleskopi imaju mala vidna polja koja obično ne pokrivaju više od pola stepena, a to je previše usko vidno polje, dok će LSST imati vidno polje koje će pokrivati deset kvadratnih stepeni, što iznosi područje od 50 prečnika punog Mjeseca. Ako bi se LSST smjestio u čileanskim Andima, mogao bi da pravi slike udaljenih galaksija pri ekspoziciji od samo 15 sekundi. 

Budući teleskopi će tokom jedne noći postizati ono što današnji teleskopi postignu za godinu dana. Ove današnje neće izbaciti iz upotrebe, već će ih poslati u orbitu radi sakupljanja opštih informacija. Prije dvije godine, marta 2009, NASA je lansirala satelit Kepler da metodično prikuplja fotografije sazvježđa Labud i da traga za kratkotrajnim zatamnjenjima svjetlosti zvijezda pri prolazu nekih planeta ispred njih. Ako bi se jednog dana smjestili sateliti na tamnoj strani Mjeseca, onda bi se povezala čitava mreža teleskopa sa njima, i razmjenjivali bi se podaci kombinovanjem i komuniciranjem velikih teleskopa sa malim. Poznato je da će biti i Hablov teleskop zamjenjen 2014. godine. Na pozornici će takođe, van Zemlje, nastupiti teleskop JWST sa infracrvenim zracima.

 

U budućnosti se očekuje da će kombinovanjem Keplerovih rezultata sa doplerskim posmatranjima odrediti prečnike i mase tranzitnih planeta. U pogodnoj zoni mogao bi se možda pronaći život, ako bi se uočilo da je egzoplaneta ni tako blizu da bi voda sa planete isparila, ni toliko daleko da se pretvori u led. Uspjeti naći takvu stjenovitu planetu nalik veličini Zemlje, biolozi i astrobiolozi vjeruju da bi to bila obećavajuća budućnost života na toj planeti. Najpogodnije traganje bi moglo biti put patuljastih zvijezda, koje su manje od Sunca, i ima ih mnogo. Tzv. M patuljcima pripada sedam od deset zvijezda najbližih Zemlji, i imaju dug i stabilan život. Obezbjeđuju čak i postojanu količinu svjetlosti za bilo koju životom naseljenu planetu, i mogla bi da se nađe unutar zona pogodnih za život.

Na Zemlji, kompjuteri cijelo vrijeme prate jačinu svjetlosti svih tih zvijezda. Kada se opazi slabljenje svjetlosti to može značiti da je u pitanju možda prolazak neke planete, i kompjuteri automatski upozore. Slabljenje svjetlosti može biti izazvano i drugim fenomenima poput pulsiranja varijabilne zvijezde ili kretanjem velike sunčeve mrlje površinom zvijezde.

Krajem 2009. godine, otkriveno je preko 400 egzoplaneta. Dakle, to su planete koje ne kruže oko Sunca, već oko drugih zvijezda. Prethodnik satelitu Kepler, francuski COROT, otkrio je do kraja svoje trogodišnje službe sedam tranzitnih egzoplaneta. Od tih sedam jedna je 70 % veća od Zemlje. Njegov nasljednik, američki satelit Kepler (lansiran marta 2009. g.) svojom velikom digitalnom kamerom sa 95-metarskim blendom i detektorom od 95 megapiksela, svakih 30 min. snima širokougaone fotografije. On hvata svjetlost više od 100 000 zvijezda u jednoj zoni svemira, između zvijezda Deneb (sazvježđe Cygnus) i Vege (sazvježđe Lira). Keplerova zona posmatranja je čak i Orionova grana, koja je udaljena do 6000 svjetlosnih godina. Smatra se da najviše obećava zvijezda nalik Suncu-udaljenosti od 600 do 1800 sv.

Od svih egzoplaneta koje su pronađene najviše obećava „Superzemlja“, Glize 581 d, koja ima masu sedam puta veću od Zemljine. Ona orbitira u zoni pogodnoj za život. Njena zona pripada crvenoj patuljastoj zvijezdi mase tri puta manje od mase Sunca. Budući teleskopi će takođe ispitivati spektar svjetlosti svake zvijezde i planete, i vršiti teoretska ispitivanja da li u njoj možda postoje tragovi koji ukazuju na prisustvo supstanci za život, poput atmosferskog metana, ozona, kiseonika, ili „crvenog ruba“. Ovaj crveni rub je efekat koji nastaje kada fotosintetičke biljke sa hlorofilom, reflektuju crvenu svjetlost. Međutim, uvjek treba imati na umu, da je model Zemlje možda najlošiji model za poređenje, kada se traga za životom na drugim planetama. Takvog su mišljenja i neki astrobiolozi s kolumbijskog Univerziteta.

Planirani novi sateliti mogli bi biti među najosjetljivijima, a radar će detektovati dešavanja na 50 sv godina od Zemlje. Biće dopunjeni prijemnicima male i srednje frekvencije. Dopunjeni prijemnici bi omogućili da se odjednom vidi više djelova svemira. Obim podataka koji će proizvoditi, može biti jednak petabajtu u sekundi, a podaci će prolaziti kroz optički kabal koji bi mogao da se obmota dva puta oko Zemlje. Na tehničkoj izgradnji najveće mreže satelita SKA radiće tačno 67 organizacija iz 20 zemalja. Međutim, prava lokacija se još uvijek ne zna, ali se znaju moguće lokacije i to: Južna Afrika, Australija i Novi Zeland. Svi se nadaju da će izgradnja početi 2016. godine. 5/

Na dan 6. avgusta 2011. godine, lansiran je i novi satelit Juno, koji će se najbliže od svih prethodnih satelita približiti Jupiteru, do kojeg će putovati pet godina. 6/ Već se završila i upotreba šatlova, i nastupiće novi projekti letjelica sa ljudskom posadom i bez nje: 7/
 

___________________

1 “Govor povodom obeležavanja dana puštanja u rad elektrane na vodopadima Nijagare”, održan 12.januara 1897.godine u Elikot klubu u Bafalu”, objavljeno u časopisu “Electrical Review”, N.Y., January 27.1897, N.Tesla, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006, 287.
2 prema “Vasionske ustanove i jedinice”, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 10, Beograd, 1967, 359.
3 “Budućnost istraživanja svemira-više scenarija”, DAN-dnevni list, subota 21. januar 2012.
4 "Vizija svemira", napisao Timoti Feri, snimio Džo Meknali, National Geographic, Srbija, jul 2009, 67-83.
5 "Daleki svetovi-u potrazi za novim Zemljama", Timoti Feris i ilustracija Šona Meknotona i drugih, National Geographic, Srbija, decembar 2009, 39-41.
6 "Osluškivanje univerzuma-uskoro izgradnja polja najfinijih satelita", Dan, dnevni list, Nauka, subota, 1. oktobar 2011.
7 "Svijet"-rubrika, dnevni list Pobjeda, petak, 8. jul 2011,7. 



ZAKLJUČAK: Ovim komentarima pokušali smo prikazati koliko precizno je građanin svijeta, Nikola Tesla, 1937. godine ali i mnogo prije, uspio opisati naše doba. Članak za “Liberty” je, kao što smo vidjeli, pored pogleda na budućnost praktično bio i misaoni osvrt na vlastito djelo ali i osvrt na njegove članke objavljene u raznim listovima skoro i do četiri decenije prije ovog. Zato smo se citatima i komentarima pozvali i na druge članke, kao i na neka revolucionarna predavanja i eksperimentalna istraživanja. Osvrnuli smo se i na vezu prošlog sa sadašnjim, na radove nekih naučnika i istraživača nakon Teslinog vremena do danas, ali i jednim dijelom onog što je planirano za razvoj narednih decenija u svijetu XXI vijeka. Nada postoji da smo uspjeli čitaoca probuditi na razmišljanje i samostalnu misao o tome koliko je Tesla, uspješno ili ne, prodro u naše doba.


Kraj



- Literatura i drugi izvori - ( primarni i sekundarni )

- O svetlosti i drugim pojavama visoke frekvencije, predavanje održano u Franklinovom institutu u Filadelfiji, 24.feb.1893, i u Nacionalnom udruženju za električno osvetljenje u St. Luisu 1.marta 1893.godine, N.Tesla, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006.
- Visokofrekventni oscilatori za elektroterapeutske i druge svrhe, N.Tesla, predavanje održano u Elektroterapeutskom udruženju u Bafalu, 13.septembra 1898.godine, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006.
- Dnevnik istraživanja Kolorado Springsa 1899-1900, Nikola Tesla, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006, 549.
- Bežični prenos električne energije, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Kako kosmičke sile utiču na našu sudbinu, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Uticaj statičkog elektriciteta na bežični prenos, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Problem povećavanja ljudske energije, kretanje čoveka napred-energija kretanja-tri načina za povećanje ljudske energije”, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Svetski sistem bežičnog prenosa energije, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Pokretačka snaga budućnosti”, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Energija budućnosti, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Razbijanje tornado, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Čuda budućnosti, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Nastupajuća džinovska borba ispod mora, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Svet čuda koji će stvoriti elektricitet, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Nauka i pronalasci su značajne sile koje će dovesti do prestanka rata, N. Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Mogućnosti bežičnih komunikacija kod željeznica”, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Govor povodom obeležavanja dana puštanja u rad elektrane na vodopadima Nijagare, održan 12.januara 1897.godine u Elikot klubu u Bafalu”, objavljeno u časopisu “Electrical Review”, N.Y., January 27.1897, N.Tesla, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom prvi, Beograd, 2006.
- Govor Nikole Tesle održan prilikom dodele Edisonove medalje u Američkom institutu elektroinženjera 18.maja 1917.godine, N.Tesla, Stenografski zapis (otkucan mašinom), koji je Tesla sam popravio i, ponegde, dopunio, nađen je u dokumentaciji Muzeja Nikole Tesle u Beogradu, N. Tesla, Predavanja, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, prvi tom, Beograd, 2006.
-Lekovita moć elektriciteta”, N.Tesla, Članci, Izabrana dela Nikole Tesle, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, tom 2, Beograd, 2006.
- Nikola Tesla i Crna Gora”, Vlado Gojnić, Obod, Cetinje, 1995, 221.
- Teslino proročanstvo, Milovan Matić, Metaphysica-Neven, Beograd, 108-111, 113-121.
- Tesla-čarobnjak i genije, Aleksandar Milinković, Samostalna izdavačka agencija „Zlaja“, Beograd, 2005, 130-140.
- Tesla, pronalazač za treći milenijum, Aleksandar Milinković, Beoknjiga,Beograd, 2002,86.
- Čarobnjak - život i vreme Nikole Tesle, M.Sajfer, Stylos, Beograd, 2006, 90-123.
- Tesla, Branimir Jovanović, Centar Tesla, Beograd, 2006, 138-183; i prethodne gornje ilustracije u boji 11a i 11b.
- Nenadmašni genije” , Džon O’ Nil, Metafizika, Beograd, 2006, 192.
- Tajni život Nikole Tesle, Miodrag Milanović, Miroslav, Beograd, 2006, 33 i 34.
- Vibracije etera,preveo Mladen Kvaternik, http://bit.ly/khrsH7, 2006.
- Polje nolte točke, preveo Mladen Kvaternik, http://bit.ly/zUknz3, 2006.
- Znanost i svijest, preveo Mladen Kvaternik, http://bit.ly/imsfS6, 2006.
- Etarska fizika i relativizam”, V. Abramović, http://bit.ly/wlS6Kz.
- Nema praznog prostora, Aleksandar Lazarević, Kroz prostor i vreme(KPV),http://kpv.rs/?p=49.
- Tajni kod, Priya Hemenway, v/b/z, Zagreb, 2009, 127-135.
- Ajnštajnova teorija relativnosti -100 godina laži, Seadin Jelovac, Mostar, 2006, 193 i 194.
- Svetlost na tragu duha, Slađana Marjanović, Kroz prostor i vreme, http://kpv.rs/?p=1605.
- Misli, emocije i realnost, Svetozar Radišić, Znanje-portal za razvoj svijesti, http://bit.ly/y3sjlg.
- Samoostvarenje apsoluta, Goran Marjanović, KPV, http://bit.ly/z7Hf2q.
- Inteligentne eterske energije”, Goran Marjanović, KPV, http://kpv.rs/?p=335.
- Astronomija, Atlasi znanja, Mladinska knjiga, tom 4, Ljubljana 1978, A/7 - A/6.
- Razvojna psihologija”, Ljubomir Žiropađa i Ljiljana Miočinović, Čigoja, Beograd, 2007, 107.
- Specijalni rat, Centar za studije i istraživanja, tom 6-7, Beograd, nov. 1974, 72-76. 
- ABC ili ABH rat, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 1, Beograd, 1958.
- Atmosfera, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 1, Beograd, 1958.
- Atom, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 1, Beograd, 1958.
- Atomsko oružje, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 1, Beograd, 1958.
- Hidrogenska bomba, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 3, Beograd, 1960.
- Kosmički zraci, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 4, Beograd, 1961.
- Sunce, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 9, Beograd, 1967.
- Talas, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 9, Beograd, 1967.
- Vasionske ustanove i jedinice, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 10, Beograd, 1968.
- Zemlja, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 10, Beograd, 1968.
- Val, Vojna enciklopedija, Izdanje redakcije vojne enciklopedije, tom 10, Beograd, 1968.
- Da li solarna energija može da nas spase?, projekcije bazirane na podacima iz 2005. godine, grafikon 5W Infographicssource, Udruženje zabrinutih naučnika, National Geographic, Srbija, sept. 2009, 50 i 51.
- Hrvatska stručna udruga za sunčevu energiju, Solarna tehnologija-časopis za projektante, proizvođače, distributere i korisnike solarnih sustava, godina IV, broj 8, jesen 2008, 20.
- Priključivanje na Sunce, napisao Džordž Džonson, snimio Majkl Melford, National Geographic, Srbija, sept. 2009, 26-49.
- Tesla d.o.o. Klenovnik, Desalinizacija.
- Vizija svemira, napisao Timoti Feri, snimio Džo Meknali, National Geographic, Srbija, jul 2009, 67-83.
- Daleki svetovi-u potrazi za novim Zemljama", Timoti Feris i ilustracija Šona Meknotona i drugih, National Geographic, Srbija, decembar 2009, 39-41.
- Pošaljite me u Sibir-nafta preobražava daleke krajeve Rusije, napisao Pol Starobin, snimio Gerd Ludvig, National Geographic, Srbija, jun 2008, 80-97.
-Iscrpljena-svetska potražnja za naftom raste, a zalihe nestaju, Pol Roberts, National Geographic, Srbija, jun 2008, 99-103.
- Karbonska kada, Robert Kuncig, Natonal Geographic-Srbija, Beograd, dec. 2009, 24, 25 i 26. 
- Bio-nici, napisao Džoš Fišman, snimio Mark Tisen; bolnica Džon Hopkins, izvori: Medicinski proizvodi kompanije Second Sight; Doheny eye Institute, National Geographic, Srbija, januar, 2010, 29-47.
- Čekić, krava i NATO”, Miroslav Lazanski, Politika online, 16. jan. 2010.
- Svijet-rubrika, dnevni list Pobjeda, petak, 8. jul 2011,7. 
- Budućnost istraživanja svemira-više scenarija, DAN-dnevni list, subota 21. januar 2012.
- Osluškivanje univerzuma-uskoro izgradnja polja najfinijih satelita, Dan, dnevni list, Nauka, subota, 1. oktobar 2011.


Napisao: Vladimir Karadžić, dip. istoričar, istraživač prirode i društva
Podgorica, 1. februar 2012. godine