Nikola Tesla o 21. stoljeću - 1937.g. - i naučni komentari - dio
Kad već govorimo o Tesli i komentarišemo njegov članak o ovom vijeku, zanimljivo je da je na sličan način gledao i društveni svijet. Dakle, život kao kretanje, kao “jednačinu čije je rešenje neuhvativo, ali ona ipak sadrži određene poznate činjenice”, a kako nastavlja dalje “za kretanje je neophodno telo koje se pomera i sila koja ga potiskuje i pomaže da savlada otpor. Čovek, uopšteno, je masa koju potiskuje sila. Otuda se i opšti zakoni u carstvu mehanike koji važe za kretanje, mogu primeniti i na čovečanstvo…” 1/
Tesla je pravilno smatrao da postoje tri načina kojima se može povećati energija koja određuje ljudski progres, i to: povećati masu, smanjiti sile otpora koje usmjeravaju napredak i umnožiti energiju ljudske mase ovladavanjem silama univerzuma, poput sila sunca, okeana, vjetrova, plime i osjeke i slični izvori beskonačne energije koja ne zahtijeva zagađenje životne sredine. Sve je to do detalja obrazložio u članku pod nazivom “Problem povećavanja ljudske energije, kretanje čovjeka naprijed-energija kretanja-tri načina za povećanje ljudske energije”, juna 1900. godine za “The Century Magazine”.
Taj članak pored razrade tri pomenuta načina povećanja ljudske energije sadrži za treći problem i prenos energije na daljinu, ali i: ‘tri načina dobijanja energije sa Sunca; velike mogućnosti koje pruža gvožđe za povećavanje ljudskog rada-ogromni gubici u preradi gvožđa; novi proces za ekonomičnu proizvodnju gvožđa; nastupa vijek aluminijuma-propast industrije bakra-veliki potencijal novog metala za civilizaciju; napori za dobijanje veće energije iz uglja-električna transmisija-gasna mašina-hladna ugljena bakterija; energija iz životne sredine-vetrenjača i solarna mašina-pokretačka snaga iz zemne toplote-elektricitet iz prirodnih izvora; napuštanje poznatih metoda-mogućnost za “samoradnu” mašinu, neživu a ipak sposobnu da kao živo biće uzima energiju iz sredine-idealan način za dobijanje pogonske snage; prvi napori za stvaranje samoradne mašine-mehanički oscillator-radovi Devara i Lindea-tečni vazduh; otkriće neočekivanih svojstava atmosfere-čudni eksperimenti-transmisija električne energije kroz žicu bez vraćanja-transmisija kroz zemlju bez žica; bežična telegrafija-tajna greške u Hercovim ispitivanjima-prijemnik izvanredne osjetljivosti; razvoj novog principa-električni socilator-stvaranje ogromnih električnih kretanja-zemlja se odaziva čovjeku-interplanetarne komunikacije moguće’; i ‘prenošenje električne energije na sve daljine bez žica-sada izvodljivo-najbolji način za povećanje sile koja ubrzava ljudsku masu’. 2/
Svijetla djela nauke i umjetnosti, za Teslu, čovječanstvu su osvjetljavali put, upravo zbog uživanja i otkrivanja koje stvaranje pruža . Sve je ritam! Sve je kretanje, počevši od rođenja, rasta, starosti, smrti, pojedinca, porodice, rase i nacije. U članku “Problem povećavanja ljudske energije” 1900, Tesla je iznio i hrišćanske a naročito budističke poglede.
PRVIM PROBLEMOM-povećavanjem mase, rješava se problem zdravlja, zdrave hrane, dobre i zdrave ishrane. Umjerenošću, urednim navikama, unapređenjem braka, savjesnom brigom o djeci i sl., poštuju se religija i higijena. Time dodata masa iste brzine kao stara, jeste manje ili veće brzine. Smatrao je obrazovanje povećanjem “brzine” novododatoj masi. Obrazovanje je najvažniji rezultat koji čovječanstvo treba postići. Higijeni i religiji protivni stimulansi koji skraćuju život (sem alkohola koji je umjerenošću provjeren eliksir života), za sto godina neće više biti primamljivi, pisao je Tesla.
Svijet bakterija je za njega bilo najveće zlo. Najpotrebnije za povećanje ljudske mase, jeste sterilizacija vode. Na taj način bi se uklonile mnoge bolesti i umiranja. Za idealnog dezinfekanta uzimao je ozon (O3). Otežavanja koja postoje i danas u stvaranju porodice, kroz veliki rad i sl., samo uklanjaju kreativne snage čovjeka za umjetnost i misao. Manje vremena se provodi sa porodicom i prijateljima. Po članku “Problem povećanja ljudske energije”, to je nešto što takođe treba promijeniti. Gledajući današnjicu, mi vidimo da je to danas najizraženije, jer smo svjedoci kreditiranja od najvećih kamataša-banaka, zatim proizvodnja novijih vakcina, vještačko izazivanje bolesti, virusa i drugih otrova radi što veće zarade i kontrolu broja populacije.
Profesor dr. Svetozar Radišić u jednom zanimljivom radu “Misli, emocije i realnost”, uz osvrt na Teslinu nauku u prvom dijelu rada ‘misli , emocije i kosmos’, piše: “…Poznato je da je ceo osmotreni kosmos u nekoliko vrsta ritmova, koji se razlikuju po učestalosti i obliku. Na primer, postoje energetski talasi, impulsi, energetski skokovi, pljusci, oblesci, treptaji, bezoblični kontinuelni protoci, spirale, vrtlozi, ciklusi itd. Kosmos je suštinski energija i čine ga njeni oblici. Vrsta ritma određuje ponavljanja. Naučnici su, na primer, ustanovili ponavljanja ekonomskih događaja u zavisnosti od aktivnosti Sunca koje se obnavljaju svakih 11,1 godinu. O kakvoj je međuzavisnosti između Sunca i ponašanja ljudi reč (u ovom slučaju ekonomskih), može da se zaključi na osnovu analize brojnih ekonomskih pokazatelja, sadržanih u Goldštajnovoj bazi podataka. Naime, u nemačkom institutu za psihologiju u Gotingenu nakon naučnog skupa u Amsterdamu objavljeno je pod naslovom „Turning points of long waves in Western economics: are they correlated with solar activity?”, da ključne tačke u dugoročnim talasima zapadne ekonomije značajno zavise od sunčeve aktivnosti. Kosmička međuzavisnost i vasionski sklad izraženi su strukturom i kretanjima energije, materije i informacija, a ta kretanja su u kosmosu (skoro) idealno sinhronizovana…” 3(
http://bit.ly/y3sjlg)/
Po istom Teslinom članku, dobra i obilna hrana, jako je bitna. Gajenje stoke za ishranu je nešto što vodi dodavanju mase “manje brzine”, pa je jasno da postoji filozofska neophodnost za ishranom. Tu je mnogo poželjnije gajenje povrća, pa je Tesla smatrao vegetarijanstvo pravim načinom za napuštanje utvrđenih navika. Biljna hrana predstavlja mnogo bolju osnovu za obavljanje posla čak na bolji način. Ona povećava fizičku kondiciju. Npr. ovsene pahuljice ekonomičnije su od mesa i bolje za mehanička i mentalna dejstva, jer manje opterećuju naše organe za varenje. Uz to, biljna hrana doprinosi osjećanju zadovoljstva i druželjubivosti, smatrao je Tesla. Na taj način ujedno se zaustavlja i nemilosrdno ubijanje stoke zarad ishrane ljudi. I takva vrsta negative otežava put progresa, jer destruktivno utiče na moral čovjeka.
Zasigurno postoje primjeri plastičnog života. Postoje organizovana bića koja žive bez hrane, uzimajući energiju iz životne sredine za potrebne životne funkcije. Takav primjer imamo u kristalima. Ni oni ni slični primjeri plastičnog života, nisu ništa manje živa bića od drugih postojanja u Univerzumu. Isto tako na kristalizaciju minerala sigurno utiču spoljni elektro-uticaji, i zato se čestice poređaju u neki geometrijski oblik. Vjerovatno to rade u pravcu Zemljinog kretanja zapad-istok, jer se smatra da kristali ne propuštaju valove u svim pravcima, već samo u jednom.
Kada je u pitanju životna sredina, čuvanje šuma preko je potrebno. Danas naročito, zbog povećanog nivoa ugljen-dioksida (CO2) u atmosferi. Ugljendioksid koji proizvodimo konstantnim zagađivanjem vazduha, odlazi u našu atmosferu koja apsorbuje 45% zagađenja. Biljke i tlo apsorbuju 30%. Okeani apsorbuju 25%. Sedimenti i stijene apsorbuju 1%. Danas se ugljendioksid (CO2) ispušta u atmosferu duplo brže nego što se iz nje uklanja. Od sagorijevanja fosilnih goriva potiče 4/5 zagađenja.
Ugljendioksid izaziva globalno zagrijavanje, tako što apsorbuje dio toplotnog zračenja koje dolazi sa Zemljine površine i zrači ga nazad u atmosferu. Da potpuno prestanemo sa emisijom CO2, trebaće mnogo više od sto godina da bi se atmosfera pročistila od zagađenja. S druge strane, ne treba zaboraviti da je Tesla imao patent za dobijanje ozona kao i za “čišćenje” ozonskog omotača, što bi za današnju civilizaciju bilo preko potrebno.
Interesantno je, zbog životne sredine, da ukratko pomenemo Šumanovu rezonanciju od 6 Hz (prema nekim izvorima navedeno 8 Hz) . Otkrivena je 1952. antenom kraj drveta koja je kupila elektromagnetske valove Zemlje sa pomenutom frekvencijom rezonancije. Ona je rezultat valova između Zemljine kore i gornjih slojeva atmosfere. Ovu frekvenciju zovu srčanim ritmom Gaia-e, i povezana je sa ljudskom sviješću. Valovi našeg mozga djeluju u frekventnom domenu koji tačno uključuje Šumanovu frekvenciju, potvrđujući svijetu još jednom Teslino djelo.
Svi NASA-ini brodovi opremljeni su s uređajima koji simuliraju frekvenciju Šumanove rezonancije. NASA je na početku još primjetila da astronauti postaju uznemireni i dezorjentisani čim su izvan Šumanove frekventne rezonancije. To znači da mi zavisimo od nje potpuno prirodno kao stanovnici ove planete. Drveće u šumi djeluje kao ogromna antena koja prikuplja Šumanovu frekvenciju. Drveće je još i pojačava, prema eksperimentalnim dokazima D. Vintera. Uništavanje šuma bi u potpunosti bilo ugašeno u Teslinoj primjeni besplatne i neograničene energije. Šetnja šumom predstavlja osvježenje. Svaka isključenost Šumanove rezonancije dovodi do dezorjentisanosti i uznemirenja. Vjeruje se da je to razlog ljudske želje u provođenju vremena u prirodi. Na visinama, avionska oplata djeluje na nas kao jedan veliki Faradejev kavez, pa se smatra da doprinosi osjećaju umora od leta.
“…Imajući u vidu strukturu Jedinstva, uspostavljene međuodnose i korelacije, činjenicu da se čovek nalazi u “središtu” svih tih prostorno-vremenskih vrtloga, isprepletenih pri tom raznim nivoima svesnosti, na mestu “sudara” dimenzionih skala mikro i makro svemira, na granici izmedju onoga “izvan” i onoga “unutra”, prateći igru prostora i vremena, materije i duha, umesto sintagme ČOVEK I UNIVERZUM, sasvim slobodno možemo reći: ČOVEK jeste UNIVERZUM …”, piše inžinjer Goran Marjanović u svom naučno-duhovnom tekstu “Samoostvarenje apsoluta” za KPV. 4(
http://bit.ly/z7Hf2q)/ Naš mozak je kao antena, i takođe reaguje. To znači da su i moždani valovi i srčani ritam, koherentni sa Šumanovom rezonancijom naše planete. Zato danas Daniel Vinter kaže da sav biološki život zavisi o ovoj rezonanciji kao dugačkom Φ valu-nosiocu za isprepletene elektromagnetske Zlatne valove. Zbog toga možemo osjećajima ljubavi ugoditi prirodi i postati kao ona. Dakle, povezani smo sa prirodom Zemlje na isti način na koji nam je u psihologiji poznata tzv.”afektivna vezanost” za naše najbliže.
Slađana Marjanović je istakla u radu “Svetlost na tragu duha”, dubinu eksperimentalnih radova naučnika Popa, koji je dokazao postojanje biofotonskih polja koji izlaze iz živih sistema. 5(http://kpv.rs/?p=1605)/ Uzimanjem biljne hrane mi unosimo fotone u svoj organizam, jer je u biljkama prisutna svjetlost. Ona je izvor energije iz procesa fotosinteze. Iz biljne hrane se metabolišu supstance, ne samo zbog fotosinteze, već vjerovatno i one koje biljka uzima iz zemlje. Svi elektromagnetni talasi svjetlosti moraju negdje da se sačuvaju, ako se sjetimo šta smo govorili već o njima. Fotonska energija se u tijelu rasipa i distribuira preko čitavog spektra frekvencija. Ta energija postaje pokretačka snaga za sve molekule u našem tijelu. Fotoni u različitim frekvencijama upravljaju različitim procesima, obavljujući različite funkcije. Tako se svi fotoni harmonizuju u kolektivno dešavanje, a svi su povezani grupom zajedničkih elektromagnetnih polja. Dakle, sve ima svoju svijest!
Međućelijska komunikacija odvija se takođe zahvaljujući biofotonima. U ćelijama molekuli reaguju na određene frekvencije. Niz vibracija nekog fotona prouzrokuje različite frekvencije u drugim molekulima tijela. Tako se pokazuje univerzum u čovjeku, jer su eksperimenti Popa dokazali da svjetlosni talasi otkrivaju umijeće tijela da upravlja komplikovanim procesima sa različitim djelovima tijela istovremeno. Odakle dolaze ovi svjetlosni talasi, otkriveno je putem labaratorije (tamna soba, koja je mjerila emitovanje svjetlosti od nekoliko fotona u minuti; mjerenje svjetlosti ljudi).
Ispitivanja svjetlosti ljudi Pop je vršio na pacjentima oboljelim od kancera. Utvrdio je da je kod njih nestao periodični prirodni ritam (koherentnost), jer nije postojala unutrašnja međućelijska komunikacija. Svjetlost je izlazila van. U takvim stanjima i stanjima stresa, porasla je stopa biofotonske emisije. To je davalo namjeru odbrambenog sistema da organizam povrati u ravnotežu. U primjerima multipla skleroze uočeno je da organizam uzima previše svjetlosti, što je nanosilo štetu. Dakle, pokazalo se da nije poželjno ni previše kooperativnosti, već umjerenost, zlatna sredina, kako ne bi dovelo do diskonuiteta u radu ćelija. Ćelije imaju svoje prirodno naelektrisanje, pa tako unošenje više pozitivnog naelektrisanja pri uklanjanju negativnog iz ćelija, takođe može dovesti do diskonuiteta njihovog rada, što izaziva dijeljenje ćelija i pojavu kancera.
Nekim se supstancama može ponovo uvesti bolja međućelijska komunikacija, koja staje kancerogenim supstancama na put. Takvi su npr. neki ekstrakti biljaka koji mijenjaju biofotonsku emisiju ćelija kancera-uspostavljaju komunikaciju sa ostatkom tijela. Pop je ispitivao razne antitoksične supstance. Sve sem jednog slučaja pokazali su da se samo povećava broj fotona u ćelijama kancera, pogoršavajući stanje. Jedini slučaj bio je kod biljke imele. Ona jedina stvara koherentnost tkiva. Na jednoj pacjentkinji oboljeloj od kancera odmaklog stadijuma, estrakt imele za godinu dana vratio je organizam u normali (ravnoteža svjetlosnog bića; života). Zanimljivo je pomenuti još eksperimenata, kao npr. na interakciji fotona sa bioenergetskim poljima: “…Polikontrastna interferentna fotografija je metod zasnovan na interakciji fotona reflektovanih od objekta snimanja sa bioenergetskim poljima što, nakon posebne tehnike (patent dr. Hary Oldfield) obrade snimka omogućuje vizuelizaciju mnoštva tih, inače „nevidljivh”, entiteta, čak i niza onih iz domena ezoterije kao što su aure, čakre, i sl…”, piše inžinjer Goran Marjanović u tekstu “Inteligentne eterske energije”. 6(
http://kpv.rs/?p=335)/
Prirodno se nameće vještačka proizvodnja hrane, kako je Tesla obrazložio u istom članku. Radi se o povećanju plodnosti obradivog zemljišta putem elektriciteta. Što se tiče hrane biljne, jasno je da treba efikasnije đubriti zemlju vještačkim đubrivom da bi se povećala plodnost. Nešto zemlju čini zemljom, pa objasniti njeno porijeklo bilo bi isto što i objasniti život, po Tesli. Teorije o obogaćivanju zemljišta se ne slažu, a zemlja ne može beskrajno da daje život jer biljke uzimaju supstance iz nje. Zato se zemlji moraju dodati supstance koje joj biljke oduzimaju. Kako bi se problem mogao riješiti? Putem elektriciteta i našeg najvećeg sastojka vazduha-azota.
Zapreminski udio atmosferksih gasova na morskoj površini, sastav vazduha je: Azota (N2) 78,09%; pa onda Kiseonika (O2) sa 20,95%; dok ostali minimalni procenti spadaju na Argon (Ar), Ugljendioksid (CO2), Neon (Ne), Helijum (He), Kripton (Kr), Ksenon (Xe), Vodonik (H2) i Ozon (O3). Ova neiscrpna količina azota može da se oksidiše i proizvedu jedinjenja potrebna zemlji, čime bi čovječanstvu dalo ogromnu i nesagledivu korist.
Problem jeste u tome što je azot izuzetno internan pa neće da se jedini ni sa kiseonikom, ali uz pomoć električne struje odgovarajućeg kvaliteta to je moguće. Hemijska aktivnost se povećava korišćenjem struje veoma visoke frekvencije (ili brzine vibriranja). Proučen je efekat električnog pritiska strujnih impulsa, zatim zbog njihovog talasastog oblika, proučen je uticaj atmosferskog pritiska temperature, te prisustvo vode i drugih tijela. Tako su postepeno bili utvrđeni najbolji uslovi za izazivanje najintenzivnije akcije pražnjenja i za obezbjeđivanje najveće efikasnosti takvog procesa. Što je plamen veći, oksidacija biva sve jača, po Teslinim eksperimentalnim dokazima. Pražnjenja poput plamena, stvorena putem električnih oscilacija koje prolaze kroz kalem, snažno pokreću elektrifikovane molekule pomoću vazduha. Tako se omogućuje dobijanje besplatnog vještačkog đubriva, u kojim god potrebnim i željenim količinama, jer se proizvodi azot. Upravo se na ovaj način putem mehaničke sile i jednostavnog električnog aparata mogu proizvoditi mnoge komponente azota širom svijeta. Sve to traži vrlo male troškove. Zemlja se može nađubriti u svim željenim količinama i povećati plodnost zemlje beskrajno, jer je para efikasno sredstvo za trajno fiksiranje spojeva. Dobilo bi se obilje zrdave i jeftine hrane.
***
Zanimljivi su danas tzv.”zeleni krovovi”, pa ćemo im posvetiti takođe pažnju. Prije nekoliko decenija počela je izrada zelenih krovova. Izložbena dvorana u Bonu, danas je uveliko ispresijecana pješačkim i kupastim krovovnim prozorima. Vlada Njemačke je 60-ih godina prethodnog vijeka započela razvoj modernih zelenih krovova, te danas mnogi gradovi podstiču izgradnju još više.
Sada zelenih krovova ima širom svijeta. Najstariji sistem za filtriranje vode služi kao utočište za devet vrsta domaćih orhideja, i nalazi se u Cirihu. Narodna biblioteka u Vankuveru takođe ima zeleni krov, koji je 1995. godine kreirala pejzažni arhitekta Kornelija H. Oberlander. Živi ili zeleni krovovi ipak nisu novina u SAD. Bili su česti na kućama u američkoj preriji sa krovovima od busena trave. Takvi se krovovi mogu naći danas na brvnarama i kolibama sjeverne Evrope.
Već nekoliko godina arhitekte se stalno vraćaju zelenim krovovima, i to ne zbog njihove ljepote samo već i zbog praktičnih razloga. Radi se o njihovoj sposobnosti da ublaže ekstremne uslove koji su uobičajeni na konvencionalnim krovovima. U Vankuveru se na krovu hotela Fermont Voterfront nalazi zeleni krov, tj. bašta šefa kuhinje hotela. U trećem dijelu istog grada zeleni krov je postavljen na olimpijskom selu koji se gradio za Zimske olimpijske igre 2010. godine. Raznolika panorama ovakvih krovova vidljiva je u Vankuveru, Čikagu, Štutgartu, Singapuru, Tokiju i na još nekim mjestima širom naše planete.
Danas je lakše dizajnirati zelene krovove zbog vodootpornih membrana, koje sakupljaju vodu za navodnjavanja. Na taj način omogućena je drenaža, podupiranje mješavina za rast biljaka i sprečava se prodiranje korijenja. Neka mjesta poput Portlanda u Oregonu, smanjuju porez i na taj način podstiču građevine da grade žive krovove. Postoje
čak i druge podsticajne mjere. Švajcarska, Njemačka i Austrija dale su zakone koji obavezuju postavljanje zelenih krovova na krovnim konstrukcijama sa odgovarajućim nagibom. Zeleni krovovi su jako efikasni, jer obezbjeđuju precizne podatke o njihovoj sposobnosti sprečavanja izlivanju kišnice, pospješivanja uštede energije i smanjenje buke u urbanim sredinama. Kako je ovakvih krovova sve više po Evropi i ostatku svijeta, možemo biti sigurni
zbog svega, da se bliži veća upotreba živih krovova po cijelom svijetu.
Za razliku od konvencionalnih krovova, gdje se pri padavinama voda sliva sa vještačkih gradskih litica i vještačkim kanjonima teče ka odvodima za kišnicu, neapsorbovano, nefiltrirano i gotovo neometano, zeleni krovovi liče na livade, apsorbujući vodu, filtrirajući pa čak i usporavajući je radi kasnije upotrebe. Obezbjeđuje čak i zalihe vode, zadržavajući izvjesne količine što jako smanjuje rizik od izlivanja kanalizacije. Uz to se produžava vijek gradskom odvodnom sistemu, a voda se onda vraća u svoj prirodni kružni tok kao prečišćena.
Održavanje zelenih krovova slično je osnovnom održavanju bašte. Zeleni ili živi krovovi podrazumijevaju ne samo alternativu konvencionalnom mrtvom krovu, već i drugi način razmišljanja. Najčešći zeleni krovovi su u vidu tepiha čuvarkuće. Velika Britanija za London razmišlja o većem sistemu gradskih krovova, zbog problema ovog grada u velikom broju kišnih dana.
Sastav živog krova je od sljedećeg: prvo vegetacija-da biljke poput čuvarkuće zadržavaju vodu da se ne bi slivala kišnica niz uobičajene ravne krovove, već upijala; zatim mješavina za rast biljaka-mješavina raznih vrsta zemlje zbog težine prirodne zemlje nakon natopljavanja vodom; drenaža-filtriranje viška kišnice kroz posudu za prikupljanje vode ili kroz sloj šljunka, čuvajući je tako za period suše i baza-kao barijera za korijenje i vodootporna membrana, koja služi za razdvajanje ili kao granica između živog krova i izolovane zgrade ispod njega.
Svijetu će sve više biti jasnije da nije etički razmišljati o budućnosti grada na starim principima-kao o nečemi što je suprotno prirodi. Približavanje gradova prirodi, ne samo što će uvesti prijatnu novinu, već će gradove učiniti pogodnijim i nešto zdravijim za život. To podsjeća koliku ulogu imaju prirodni biološki sistemi u ublažavanju ekstremnih uslova. Opšte je poznato da tokom ljeta dnevna temperatura na asfaltnim krovovima dostiže, pa čak i prelazi preko 65 step. C. Zato gradovi postaju pregrejani i topliji su od okruženja. Mješavina zemljine podloge i vegetacije na zelenim krovovima, predstavlja izolaciju, pa se temperatura blago mijenja i biva samo nešto viša nego u parkovima ili vrtovima. Na taj način se smanjuje do 20% troškova zagrijavanja i hlađenja prostorija u građevinama na kojima se zeleni krovi nalaze.
DRUGI PROBLEM (kako da se smanji sila usporavanja ljudske mase), Tesla definiše kroz neznanje, religiozni fanatizam, ludilo, samouništenje i sl., jer: “Neznanje je najveće ludilo” kako citira Budu u članku “Problem povećavanja ljudske energije”. Gledao je na problem tako da je sve što je loše usmjereno, moguće preobratiti u pozitivnu prednost, mada sila trenja bez smjera uključuje neizbježan gubitak. Treba dakle, okrenuti skoro sve negativne sile u pravom smjeru i time smanjiti sile trenja. Negativna sila je rat, a rat se ne može pretvoriti u pozitivan smjer bez međufaza, koje su preko potrebne. Ako pogledamo današnjicu, svakako možemo reći da je jedna od međufaza.
Tesla je u ovom slučaju postavljao pitanje isto kao praktičan rad sa onim spiralnim zavojnicama u Kolorado Springsu-kako okrenuti “Točak” koji se kreće u jednom smjeru da se okreće u suprotnom, a da se ne uspori ili zaustavi, i da se ubrza ponovo u drugom smjeru. Razoružavanje zemalja, dovelo bi sigurno do stanja goreg nego što je rat. Zbog toga su potrebne međufaze, jer se svjetski mir ne može realizovati odjednom, radikalno. Svako novo oružje u pravcu ratovanja dovodi do novih talenata i vještina rata, te se “lančana reakcija” nastavlja. Ni barut nije zaustavio rat, pa je logično bilo da neće ni atomska bomba. “Duh” ili “duša” čini Čovjeka, kao i tijelo jer “tijelo je naša crkva”, izjavio je jednom prilikom. Čovjekove vrline i mane su neodvojive baš kao sila i materija. Čim se razdvoje čovjek više živ ne postoji.
Po Tesli, rat mora postati nemoguć, pošto sredstva za odbranu nadjačavaju sredstva za napad. To je zakon koji određuje ljudske kapacitete i uslove. Zato se putem mehanizacije, a ne onih čuvenih “zraka smrti” kako i sam navodi, može svako obezbijediti od napada. Civilizacija ruši sve barijere koje razdvajaju nacije i zemlje. Mašine za letenje nisu dovele do univerzalnog mira, baš kako je Tesla vizionarski istakao. Napisavši za “Liberty”: “…Moj pronalazak zahteva izgradnju velikog generatora, koji bi, kada se stavi u pogon, bio u stanju da uništi sve, od neprijateljske vojske do ratnih mašina, u krugu od oko 400 kilometara. On bi, da tako kažem, predstavljao snažan zid i nepremostivu prepreku pred bilo kakvim oblikom agresije…”, već predstavljaju ono što u nastavku kaže da onemogućuje bilo kakvo približavanje aviona, podmornica i brodova, jer bi taj veliki generator projektovao ne “zrake smrti” (jer zraci gube neophodnu snagu na većim razdaljinama) već čestice relativno velikih ili mikroskopskih dimenzija, što omogućava da se na malom prostoru zbog manje talasne dužine na veliku razdaljinu prenese trilione puta više energije, a da ih ništa ne može zaustaviti. Ove čestice relativno velikih ili mikroskopskih dimenzija i jesu poslužile sa razvoj televizije. Samo nakon 1920.godine radilo se na pručavanju poluprovodnika, što je dovelo do novih otkrića u oblasti unutrašnjeg fotoelektriciteta. Konstruisan je čitav niz fotoelektričnih elemenata poput fotoćelija, televizijskih cijevi za snimanje, elektronskih cijevi za pretvaranje slike, fotoumnožavači, fotodiode, fototranzistori, fotoprovodnici i fotonaponski elementi. Svi su ovi elementi nazvani “ćelijama”, omogućile razviće zvučnog filma (tonfilm), televizije, fotometrije, i automatizacije. Za vojsku su se automatski razvili: infracrveni uređaji (za noćno gledanje), uređaji za televizijska noćna snimanja, navođenje projektila na cilj (raketno navođenje), detekcija, alarmni uređaji, silicijumske Sunčane baterije za trajno napajanje instrumenata u raketama i satelitima itd.
Međutim, promjena na bolje je bliska, svakako, nego što je to bila svih prethodnih vijekova. Stvari se znatno brže odvijaju, jer “…nije daleko vreme kada ti ljudi, koji svoju inventivnost upotrebljavaju na pronalaženja brzometnih topova, torpeda i drugih naprava za razaranje – uveravajući vas sve vreme da je to iz ljubavi prema čovečanstvu i za njegovo dobro – više neće naći nikoga ko bi tražio njihov mrski alat i kada će shvatiti da su mogli da žanju mnogo bolje nagrade od petparaca koje primaju, da su svoj pronalazački talent koristili u drugim pravcima. A tada, i nikad suviše rano, povici će odjeknuti sa svih strana. Braćo, prestanite sa tim metodom nadmoći jakih, tim ostacima varvarizma tako neprijateljskim progresu…”, reče Tesla u govoru povodom otvaranja Nijagare, 12. januara 1897. godine. 7/
Kada je negdje u istorijskoj dubini, u dalekoj prošlosti inteligencija postala glavni odlučujući faktor u bici, divlji karakter je postepeno počeo omekšavati, ali je doveo do “civilizovanog ratovanja” a to ratovanje će na kraj dovesti rat do čiste igre. Razvoj tehnike i primjena robotike dovešće neminovno prije ili kasnije do smanjivanja broja ljudi angažovanih u ratu. Razvijaće se mehanizmi, mašine kojima će sve manje i manje upravljati ljudi. Posljedica će biti napuštanje velikih, glomaznih, sporih jedinica, kojima se teško upravlja, a glavni cilj biće najveća moguća brzina s maksimalnom stopom emitovanja energije iz ratnog aparata. Na kraju će se sresti samo mašine u nadmetanju, bez prolivanja krvi. Narodi će biti samo posmatrači. Tek tada biće moguć Mir. Čim se krvoproliće onemogući, nesusrećanjem ljudi u bici, nestaće varvarska strast. A da bi se taj duh užasa slomio, mora se učiniti radikalan korak, a to je uvođenje novog principa koji ranije nije postojao u ratovanju - silu, koja će neizbježno pretvoriti bitku u čist spektakl poput igre ili takmičenja bez krvi. To je ono što je Tesla pisao u članku “Problem povećanja ljudske energije”. To je ono što je on u potpunosti prirodnjački i spoznao kao univerzalnost. Ako pogledamo malo bolje, čini se da stvari polako idu tim putem. To ćemo u nastavku tek primjetiti kada budemo pominjali neke druge faktore u planu razvoja do 2050. godine. 8/
***
U članku koji komentarišemo, Tesla je pisao i: “…Ja sam ove ideje izneo daleko pre nego što su bihejvioristi, predvođeni Pavlovom u Rusiji i Votsonom u Sjedinjenim državama, objavili koncept svoje nove psihologije. Ovo, očigledno mehanicističko shvatanje nije u suprotnosti sa etičkim shvatanjima života. Opšte prihvatanje ovih postavki ne bi razorilo religiozne ideale. Danas su budizam i hrišćanstvo najveće religije, i po broju vernika i po značaju. Verujem da će njihova suštinska shvatanja izgraditi novu religiju ljudske duše u dvadeset prvom veku…”. 9/
Ovaj psihološki pokret je nastao pod Džonom Votsonom u SAD-u i Pavlovim u Rusiji, i imao je popularnost u periodu od ’20-ih do ’60-ih godina XX vijeka. Osnovna ideja i praksa bila je da se na osnovu posmatranja čovjekovog ponašanja izvuku zaključci. Svaku reakciju je trebalo objektivno psihološki analizirati u ponašanju čovjeka. Zato je bihejviorizam mnogo doprinio psihologiji, naročito zbog eksperimentalne metode iz koje su izlazile dobre analize i izvještaji. Pavlov u Rusiji, radio je eksperimentalno, proučavajući uticaj zvuka metronoma na psa. Tako se otkrilo da zvuk metronoma luči pljuvačku kod psa što dovodi do gladi. Slično je kasnije sa pacovima radio Skiner, poznat kao radikalni bihejviorista. Do danas rađeni su i eksperimenti o uticaju buke i raznih zvukova na ljude i sl.
U savremenoj psihologiji postoje četiri velika perioda čovjekovog razvoja i prvi period je tzv. "antenatalni period”. To je period od začeća do rođenja, pa su do danas vršeni eksperimenti o mogućem dugoročnom pamćenju na osnovu ovog prvog perioda. “…Mikrofoni smešteni u blizini fetusove glave otkrivaju da je uterus prilično bučno mesto. Jedan od zvukova koji se izdvaja jeste zvuk majčinog srca… I zvuk majčinog glasa može da se čuje u prenatalnom periodu pa bi se na osnovu principa- što je poznatije deluje privlačnije, mogla da se objasni preferencija za majčin glas u odnosu na druge glasove. Najuzbudljiviji od svih nalaza govori o mogućnosti da se još u uterusu uči diskriminacija nekih glasova jezika…”, piše psiholog prof. dr. Ljubomir Žiropađa i Ljiljana Miočinović u knjizi “Razvojna psihologija”. 10/
I dalje se za veliki problem čini čovjekova destruktivna strana ličnosti. Prije skoro sto godina niko nije vjerovao da će doći do Svjetskog rata. Na žalost, došlo je. Poznat je ne samo po globalnom sukobu, velikim stradanjima, pogibjama, već i po primjeni nove tehnike poput aviona, tenka, velikih merzera, mitraljeza, bojnih otrova i sl. Prvi put, bojni otrovi su ušli u upotrebu već prvih dana rata, kako od Centralnih sila tako i od sila Antante. Znali su ubiti svakoga na frontu ko je bio potpuno nezaštićen i dugotrajno izložen njima. Bili su to otrovi poput akroleina, arsentrihlorid, benzilbromid, enzilhlorid, brom, bromaceton, iperit, fozgen, sumporvodonik i dr. Neki od ovih otrova imali su kombinaciju sa cijanovodoničnom kisjelinom, koja je za sastojak imala cijankalij-cijanid, jedinjenje korišćeno kasnije za tzv. ciklon B za vrijeme Drugog svjetskog rata u nacističkim koncentracionim logorima. Neki bojni otrovi imali su za sastojak i suzavac, koji se i danas koristi na demonstrante širom svijeta, uz modernu primjenu HAARP tehnike kao zloupotreba Teslinog djela.
U istoriji čovječanstva, gotovo da ni jedan mir nije donio Mir. Priroda politike je prosto takva. Možemo je izjednačiti sa glupošću i zlom, prema onom skupu drugog problema iz članka “Problem povećavanja ljudske energije”, zbog skupova svih ideja od kojih čovječanstvo do danas ništa dobro nije ugledalo sem vječite patnje i stradanja. Uz politiku uvijek ide novac. Njega možemo izjednačiti sa energijom. Tako nam je jasno da dobijamo kroz politiku stalne generatore gluposti i zla, jer ih novac kao energija stalno uvećava-stalno održava kritičnu masu konstantnih promašaja u istoriji ljudskog roda, u svim poljima na globalnom prostoru. To smo obrazložili još prije u dva dijela jednog prethodnog rada, “Razvoj čovječanstva” (2010. godine).
Ta stalna negativna energija vijekovima koči onu svijetlu stranu stvaranja u društvenom svijetu.
“Nauka i pronalasci su značajne sile koje će dovesti do prestanka rata”, je članak Nikole Tesle iz 20. decembra 1914. za časopis “The Sun” u kojem je do detalja obrazložio trajanje rata, tri moguća ishoda, o pokušaju Njemačke da osvoji svijet i njena fatalna pogrešna računica kao i njene diplomatske greške, i greške vođenja operacija. To se slaže sa onim što je dr. Abramović govorio u jednoj emisiji “Kosmos” o njegovim pogledima na Prvi svjetski rat. Tesla se u tom članku osvrnuo na mogućnosti poražavanja Engleza i na kraju pogled jednak onom iz “Problema povećanja ljudske energije”-da će tehnička dostignuća i otkrića na kraju onemogućiti rat. Člankom “Nastupajuća džinovska borba ispod mora” iz 1915. godine, nađen u Muzeju, Tesla je obrazložio budućnost primjene torpeda i tačno ono našta se pomišljalo u vrije početka Hladnog rata-na rat četvrte dimenzije uz primjenu atomske energije.
Poslije Prvog svjetskog rata u roku od dvadeset godina proizašao je Drugi svjetski sukob. Sam međuratni period bio je jedno klasično stanje revanšizma i huškanja, u kojem niko nije bio zlatan. Ekonomska kriza 1929-1933 izrodila je ekstremne desničarske režime u Evropi, koji su počeli da se povezuju sa drugima. Svaki ekstrem zna da je ekonomska kriza zlatna prilika za njega. To je i psihološka i istorijska nauka objasnila. Formulu vladanja masom, putem sociološke funkcije društvenih sukoba i danas je prisutna, negdje više a negdje manje.
U Drugom svjetskom ratu, svijet je spoznao još veće snage destrukcije. Ali ni tu nije bilo kraja, na žalost. Još lošija stvar u svijetu je što se odmah nakon Drugog svjetskog sukoba, krenulo odmah u bipolarni poredak, dakle, u novu podjelu svijeta (NATO i Varšavski pakt) ušavši u dobra “Hladnog” rata. Pojedini intelektualci u svijetu mislili su da će svijetu učiniti dobro ako daju u ruke atomsku bombu drugom političaru, samo zato što je taj demokratskog puta. Bilo je to još jedno sljepilo, jer kako kaže Tesla za drugi problem u članku “Problem povećanja ljudske energije”: ‘svako novo oružje privlači nove talente i vještine ratovanja’, i to je nešto što tadašnji intelektualci širom svijeta nisu shvatali niti imali na umu kada su počeli raditi na projektu “Menhetn” u Nju Meksiku. Bio je to projekat izrade atomske bombe, zvanično započet između 1940. i 1941. godine. 11/
"Teslina sijalica za molekulsko bombardovanje bila je predak jednog drugog vrlo savremenog otkrića - ciklotrona za razbijanje atoma. Ciklotron, koji je u toku poslednjih 20 godina stvorio E.L.Lorens... Mala staklena lopta, od šest cola ili manje u prečniku, koja je predstavljala Teslinu sijalicu za molekulsko bombardovanje, imala je isto razorno dejstvo za čvrstu materiju, a vjerovatno i mnogo jače, nego ijedan današnji ciklotron (reaktor) za razbijanje atoma i pored sve svoje ogromne veličine," piše Džon O’ Nil, prvi i najpoznatiji Teslin biograf.12/ Ovaj citat stavili smo iz razloga uvertire u sljedeću problematiku, koju ćemo malo podrobnije razraditi iz jednog našeg prethodnog naučno istraživačkog rada “Univerzum i čovjek-makro i mikro svijet na djelu-Tesla”.13/ Pa da vidimo što je to do danas donijela atomska energija čovječanstvu i tzv.”atomsko pravo”.
Nikola Tesla je još u prvoj deceniji prošlog vijeka rekao da će atomska energija nanijeti velike probleme svijetu. Reagovao je prije svega kao humanista, a onda i kao uman čovjek. Iz tog razloga ga bavljenje atomskom energijom nije zanimalo, i smatrao je to varvarskom metodom dobijanja energije, isto kao i onaj iz nafte i drugih sličnih izvora. Kao što vidimo stanje u svijetu sve do danas, zaključujemo da je Tesla bio u pravu. Zato ćemo pred prelazak na razradu ovog opšteg problema, pomenuti da je dr. Velimir Abramović u emisiji “Kosmos” 28. juna 2010. godine, kao i na još nekim mjestima, istakao Teslino senzacionalno eksperimentalno zaustavljanje radioaktivnog raspadanja Radijuma. U beogradskom Muzeju Nikole Tesle, kaže on, u arhivi Tesline ogromne naučne zaostavštine postoje eksperimentalni zapisi o tome, rezultati i matematički proračuni, mjerenja i sl.14/ Ovo je vrlo značajno za današnju civilizaciju, pa bi istražiti i ponoviti takav eksperiment značilo pobijediti nuklearni problem u globalu.
Prije bacanja atomskih bombi (na Hirošimu i Nagasaki avgusta 1945.), prva atomska proba izvršena je 16. jula u Los Alamosu iste godine. Atomsko oružje čine atomska-nuklearna, termonuklearna eksplozivna sredstva i radioaktivne borbene materije. Ovakve naprave, bombe bačene na Hirošimu i Nagasaki, imali su jačinu eksplozije pojedinačno po 20 KT TNT (20 ktilotona trinitrotoluola (TNT)=20 000 tona). Istu moć imala je i pomenuta eksperimentalno isprobana bomba prije toga. Skoro sve posljeratne probe vršene su i dalje na istom mjestu. Povežimo ovu jačinu eksplozije sa onim što piše Tesla: “...Zemlja je lopta sa kapacitivnošću čija je krutost nešto veća od čelika i tako da može da zatreperi jednom u otprilike sat i četrdeset devet minuta. Ako se poremećaji planiraju pravovremeno, što je sasvim moguće, njihova kombinovana aktivnost može da prouzrokuje tektonska pomeranja u bilo kom delu Zemlje, a italijanska katastrofa je, možda, bila posledica eksplozija u Francuskoj. Nema sumnje da čovek može da izazove ovakve poremećaje na Zemlji, pa će uskoro doći dan kada će to i uraditi iz ovih ili onih pobuda.” 15/
Obje atomske bombe bačene na Japan, uništile su dva grada od vazdušnog udara. Spržena su od požara nakon eksplozije, koje je jako vazdušno strujanje širilo. Svo stanovništvo koje se našlo na otvorenom prostoru blizu nulte tačke eksplozije bilo je smrvljeno ili sprženo. Gubici su u ljudstvu u samo jednom gradu bili preogromni za samo jedan dan. Oni koji su preživjeli bili su izloženi ne samo zračenju već i radioaktivnim crnim kišama (nalik nafti po boji-izuzetne radioaktivnosti) nastale kao posljedica eksplozije, njenih talasa i požara. Radijacione bolesti nisu se izlječivale ni nakon 12 godina. Ova destruktivna snaga, pokazala je da može za jedan dan ubiti skoro sto hiljada ljudi. I ne samo to, već se pokazalo sa termonuklearnim atomskim bombama kasnije, da se cijela planeta Zemlja može uništiti.
Posljednjih par godina pojavila se u javnosti šokantna vijest, kako je u arhivima pronađena pisana nuđena pomoć američkoj vojsci od strane Crvene armije krajem maja 1945. za zajedničko rješavanje problema sa fašističkim Japanom (* militarizam kao oblik fašizma). A evo zanimljive Tesline rečenice u članku za “Liberty” o otkrivanju skrivenog u politikanskim sverama: “…Novine dvadeset prvog veka će još pisati o kriminalnim i političkim kontraverzama, ali će glavni naslovi na naslovnim stranama biti objave novih naučnih hipoteza...” – obratimo pažnju na sva otkrivanja od 2010.godine u političkim igrama današnjice. 16/
Atomske eksplozije u Japanu avg. 1945, stvarale su privremeno sljepilo kod ljudi-tokom dana oko 5 min, a noću i do 1 časa. Dejstvo nakon eksplozije je štetno dugotrajnije i neprimjetno za ljudska čula. Onda, stvara se i jako psihološko dejstvo. Osnov psihološkog uticaja u panici i strahu, jeste radioaktivno dejstvo. I u mirno doba javljala se kasnije panika ugroženog stanovništva u blizini gdje se vrše nuklearne probe. Jednostavno, strah od radioaktivnog dejstva, koja ljudska čula ne mogu da registruju, najjača je komponenta psihološkog dejstva. To su funkcije psihološkog ratovanja, i u vrijeme prije 70 godina bile su vrlo popularne. Vojska SAD je prijetila atomskim oružjem i za vrijeme Korejskog rata (1950-1953), a prije toga i Jugoslaviji, prije njenog sukoba sa Informbiro-om. Uticaj atomskog naoružanja i danas je isti globalni problem, zbog moguće raketne primjene, kao i za vrijeme Kubanske raketne krize.
Kolika je opasnost radioaktivnih elemenata, treba istaći i to da čovjek ne bi smio biti blizu i bez ikakve zaštite pri vađenju plutonijuma (Pu) 239, pogotovo više od 25 min, jer bi mu svaka ćelija bila ugrožena. Nuklearne eksplozije imaju 4 faze: oslobađanje energije, koja djeluje u obliku vazdušnog udara (kao udarnog dejstva); toplotno zračenje (zapaljivo dejstvo); početno-primarnog i naknadno-sekundarnog nuklearnog (radioaktivnog) zrečenja. Sva ova dejstva imaju domet, jačinu, trajanje (zavisno od oblika i vrste zemljišta), atmosferskih prilika, mjesta i snage eksplozije i od vrste cilja. Zato su naseljena mjesta uvijek bila najbolja meta zbog lakog uništenja. Najveći efekat ima ravno zemljište (kao u slučaju mjesta Hirošime i Nagasakija). Pošumljena mjesta omogućavaju maskiranje ciljeva i daju djelimičnu zaštitu od primarnog dejstva nuklearne eksplozije taktičkog oružja (atomski topovi) itd. Čak su i nepovoljne meteorološke prilike umanjivale mogućnost primjene atomskog naoružanja. Tako npr. atmosferski talog i magla za vrijeme nuklearnih eksplozija smanjuje dejstvo primarnog radioaktivnog zračenja, a naročito toplotnog. Kiša i snijeg za vrijeme eksplozije mogu da povećaju koncentraciju radioaktivne prašine na užem prostoru. Na ljudstvo u skloništu, sniježni pokrivač umanjiće dejstvo, ali povećati svjetlosni bljesak i toplotni efekat na ljudstvo van zakona.
Zato se snijeg u nedostatku vode može upotrijebiti kao dekontaminaciono sredstvo. Ispitivalo se koja je od tri vrste eksplozije bolja (vazdušna, površinska i podzemna -podvodna). Vršena su čak i eksperimentalna istraživanja nad ljudima…
Vazdušne eksplozije su pokazane kao najbolje, jer vatrena lopta dodiruje kopno ili more. Postoje još i srednje i visoke (srednjovazdušne i visoko vazdušne) eksplozije, zavisno od jačine atomskog projektila. Ali, niskovazdušna najviše uništava nezaštićeni živalj. Površinske i podzemne stvaraju najveću sekundarnu radioaktivnost na užem prostoru. Pogodne su i za rušenje objekata. Podzemne (podvodne) su opasne i zbog toga što bi obalski pojas posule velikom količinom radioaktivne vode, pa bi duže vremena činio zonu opasnu po živote stanovnika i ostalog živog svijeta. Dejstvo atomskog naoružanja nije uvijek proporcionalno snazi eksplozije, a vojske su utvrdile da je bolje, isplativije u efektu iskoristiti više manjih eksploziva nego jedan veći.
Razaranja termonuklearnim eksplozijama su nesrazmjerno veća. Hidrogenska bomba je isprobana 26. marta 1954. u Enivoteku, mogla bi uništiti sve u prečniku oko 20 km (oko 300 km na kvad.), a po nekim proračunima hidrogenska bomba od 200 MT TNT npr. (na visini eksplozije oko 50 km) mogla bi požarom uništiti svu vegetaciju u prečniku 600 km (oko 270 000 km na kvad.). Jednom su npr. Rusi uvjerili svijet, naročito Amerikance, da su napravili rekordnu termonuklearku od 100 MT. Procjenjivalo se tada da bi 10 hidrogenskih bombi mogle uništiti 75 % kapaciteta nekadašnje čelične industrije SAD-a. Sekundarna radioaktivnost hidrogenske bombe znatno je veća nakon njene eksplozije. U Enivoteku je na pomenutoj probi radioaktivni oblak bio širine od oko 36 km i velikog intenziteta zračenja prodirao je ponijet vjetrom na oko 400 km.
Kontaminirano zemljište (zavisno od visine i snage eksplozije) može godinama biti smrtonosno za čovjeka i okolinu. Simptomi radioaktivnog dejstva smrtonosnog karaktera javljaju se tek poslije izvjesnog vremena, tipa stroncijuma 90 koji nastaje pri fisionim eksplozijama (dijeljenje jezgra). On se taloži u kostima razarajući ih, što je znatno opasnije po ljudstvo od dejstva tricijuma, koji se već javlja pri fusionim eksplozijama stvarajući negativne genetske posljedice.
Od 1949. godine nuklearno naoružanje imao je i SSSR, 1952. godine Velika Britanija, a onda su i druge zemlje gradile nuklearne reaktore. Nakon ovog zla, krenulo se sa još većim na principu fusije, pri kojim se, oslobađa mnogo više energije nego fisionim procesom, naročito zbog toga što se eksploziv okruži uranijumom. Takve probe SAD su izvršile 1. novembra 1952. godine, SSSR 12. avgusta 1953, a Velika Britanija 15. maja 1957. godine.
Termonuklearne bombe nemaju ograničenje u veličini eksplozivne snage. Snaga probnih eksplozija kretala se od 1 MT TNT (MT-megatona=1 milion tona) do 45 MT TNT. Samo pomnožimo ove snage jačine spaljivanja i potresa koji je nastajao na zemlji od samo jedne ovakve bombe. Pri eksploziji ovakvih bombi javlja se poslije 75 sek vazdušnu udar na 30 km od nulte tačke. Prema nekim mišljenjima ova bomba, po količini oslobođene energije, može da predstavlja više eksploziva no što je saveznička avijacija ukupno bacila bombi u Drugom svjetskom ratu. Osvrnimo se samo na te potrese i katastrofu. Možemo se sa pravom zapitati da li su ove “nuklearne olimpjiske igre“ ubrzale neke od zemljotresa i cunamija od kraja rata do danas. A pogledajmo sada ovo i biće još jasnije: termonuklearka sa konstruktivnom snagom od 50 MT TNT (2500 puta jača od eksplozije u Hirošimi i Nagasakiju) smatra se dovoljno snažnom da uništi najveći ratni objekat-veliki grad, industrijski basen ili pomorski desant.
Ljudska želja za moći, dominacijom, odmjeravanjem snaga, odbranom , dovela je do nemara koji i danas traje. Nakon Drugog svjetskog rata krenuo je još dalje-u konstruisanje atomskog topa, koji je SAD isprobala 25. maja 1953. godine kao oružje dalekog dometa do 40 km. Bilo je ideja da se eksploziv i baca sa visine veće od 5-6 km, jer bi se tada dejstvovalo samo “toplotnim zračenjem“. Kao radioaktivne borbene materije koristili su se radioaktivni otpaci, koji nastaju u velikim količinama pri proizvodnji nuklearnog eksploziva i radu nuklearnog reaktora. Ono što javnost vrlo malo zna, ili nimalo, jeste da su se do kraja 1957. od strane SAD-a izvršile 90 nuklearnih eksplozivnih proba, od SSSR-a oko 50, a od Velike Britanije oko 15. Tim probama ispitivano je dejstvo na objekte, ratnu opremu, tehniku, životinje i čovjeka u raznim uslovima. Rezultati istraživanja uvijek su držani u tajnosti. Čak su se i namjerno znali lansirati netačni podaci radi dezinformisanja javnosti. Sve se koristilo od ovog naoružanja za postizanje taktičkih ciljeva, strategije i manipulisanja putem straha i panike.
Atomski topovi pravljeni su i sa većim dometima 3000-8000 km i više, kako bi zamijenili avijacijsko bombardovanje u ratu. Ubrzo se krenulo i sa kombinacijom interkontinentalnih raketa sa termonuklearnim procesom. Krajem 50-ih godina XX vijeka bilo je nagomilano toliko nuklearnog eksploziva da su se mogli uništiti svi veći centri svijeta. Danas tek možemo misliti kako stoji stanje po ovom pitanju. S pravom možemo vjerovati da bi se danas zbog toga mogla uništiti cijela zemaljska kugla.
Nakon Drugog svjetskog rata, atomski rat je toliko opio umove da se razmišljalo i o ratu četvrte dimenzije. Cijeli svijet počeo je sve više strijepiti od nuklearnog rata u drugoj polovini prošlog vijeka. Krenule su u raznim zemljama štampanja raznih brošura infrmisanja, savjeta za zaštitu od nuklearnog rata, tako da je svijet ličio na Faradejev kavez. Brošure su npr. imali informacije zaštite, parafraziramo iz korišćene vojne literature: ‘da se koriste zidovi ogromne debljine pod zemljom (atomska skloništa), eventualno minimalni natsloj 15 m kod jedrih stijena (stijene su od (Si) silicijuma) , a do 40 m kod zemlje srednje tvrdoće; rovovi dubine 2,2-2,5 m, naročito ako su sa nišom’ itd. I zemlje koje ne ratuju poput Švedske i Švajcarske, dale su se u to vrijeme radu na zaštiti od nuklearnog rata, ukoliko bi se pojavila opasnost u okolini.
Zapazimo samo ovaj besmisao i apsurd u korišćenju nuklearne energije, pa i njenu proizvodnju za civilne svrhe, koja zahtijeva tolike mjere opreza, zaštite i kontrole. Većina takvih pitanja pojavljuje se ne samo u unutrašnjem, nego i u međunarodnom poretku, te je to pitanje čovječanstva. Zatim i pravljenje brodova i podmornica na atomski pogon, načinila je dodatni problem zbog radioaktivnosti vode. Tako je prva podmornica na atomski pogon “Nautilus“, prošla ispod arktičkog leda 1958. godine. Bilo kakva upotreba nuklearnog naoružanja pravi zračenje preko granice države u kojoj se vrše eksperimenti. Nebitno bivaju li eksperimenti na području neke zemlje ili na otvoreno more, kao što je to bio slučaj sa nuklearnim eksperimentima na otocima Pacifika. Dalje se postavlja pitanje opasnosti od slijeganja čestica s djelovanjem radijacije iz oblaka stvorenim eksplozijama. Zato ne bi trebalo da postoji ni tzv. “atomsko pravo“ koje bi ograničavalo, nego da se prestane sa eksploatacijom radioaktivnih elemenata.
Ratna mornarica se uvijek mogla lakše prilagoditi u atomskom ratu. Termonuklearnom eksplozijom može se uništiti višemilionski grad ili čitav industrijski basen. Panika i strah, glavni su neprijatelji kod čovjeka, i svaki agresor to opako koristi. Velika opasnost od nekontrolisane atomske energije i danas postoji. Ne samo pri upotrebi, već i proizvodnji, skladištenju, prevozu i sl. zbog zračenja, koje može stvoriti još veću katastrofu. Zatim, opasnost predstavlja i zračenje strojeva, naprava i otpadaka proizvodnje, što se dobro pokazalo u slučaju Černobila 1986. godine, čija je radijacija još aktivna iako manje. Zatim, sjetimo se problema Fokušime marta 2011. godine, nakon razornih zemljotresa-dakle, u Japanu koji ima više nuklearnih elektrana za civilne svrhe od Francuske, a pritom su čuveno trusno područje. Kakva greška! Za gašenje nuklearne elektrane u Fokušimi formirani su vatrogasci kamikaze, u Japanu.
U SSSR-u se skladištio nuklearni otpad na jednom mjestu-kilometrima ograničenom prostoru. Poslije 1991. godine nije skladište adekvatno čuvano, pa su radnici iz postrojenja koji su ostali bez posla usljed teškog stanja nakon raspada države i drugi, uzimali (Pu) Plutonijum i (U) Uranijum, kako bi prodajom prehranili porodicu. Tako se smatra da su neki teroristi došli do ova dva elementa za atomsko naoružanje upravo na ovaj način, kupovinom ili krađom. I tako je došlo do opšte nesavjesti i nemara, kako onih ljudi sa vrha kao najodgovornijih za skladište, tako i drugih pojedinaca. Danas brojne vlade dobijaju pare za skladištenje nuklearnog otpada, i sve zavisi od vlade koliko će para staviti u džep a koliko utrošiti na kvalitetno čuvanje i zaštitu građana od zračenja. Neko će se pitati zašto? Upravo zato što vlada dobija pare, tako da sve zavisi od svijesti i volje vojnog ministarstva, kao i uvijek. Inače, sve što se u startu radi po pitanju nuklearne energije, mada i ostalog, jeste isključivo za vojne svrhe.
Razvojem raketnih postrojenja nakon Drugog svjetskog rata, pružalo je agresorima donekle znatnu prednost u strategiji, taktici i manipulisanju. Sve se svodilo, kao i danas dijelom, do takvog stanja da je lako agresoru da parališe život u najvećim privrednim rezervoarima za mobilizaciju snaga i sredstava. Omogućuju agresivnima da unište najveće saobraćajne centre, poremete i spriječe mobilizacijsku koncentraciju. Vazdušna eksplozija nominalnog atomskog naoružanja imala je prije oko 3 km efikasan prečnik dejstva ako je projektil eksplodirao na oko 600 m visine. Po nezaštićeno stanovništvo gubici su bili 50 %.
Međutim, od kada su 50-ih godina XX vijeka nastali atomski topovi, ni za agresora nisu stvari tek bile prijatne, ukoliko je mislio da sa trupama uđe u zemlju koju je prethodno gađao atomskom raketom ili bombom. Razlog tome je što bi njegovi bataljoni morali biti premiještani svakih 12 časova-zbog radioaktivnog zračenja nisu smjeli ostajati na jedno mjesto više od 12 časova. Kako je noć otežavala primjenu oružja, još onda se radilo na tome da i to postane moguće, te su infracrveni zraci korišćeni u te svrhe. Agresoru bi i atmosferski talozi negativno uticali na dejstva u atomskom ratu, baš kao i onom koga je oštetio prije toga. Jednostavno, radi zračenja mu se smanjuje pokretljivost trupa.
Da zaključimo sa atomskom energijom: danas se atomsko oružje skladišti na poseban način od strane NATO pakta, na mjestima gdje god ima baze širom svijeta. Citiraćemo Miroslava Lazanskog šta kaže o tome: „...Naime, američki nuklearni arsenal u Evropi sastoji se od 180 atomskih bombi raspoređenih u sedam raznih zemalja. To su bombe tipa B-61 i B61-10, u proseku deset puta jače od one bačene na Hirošimu. Čuvaju se u specijalnim skladištima tipa WS3, u cilindrima od cementa ukopanim u zemlju, u raznim bazama. U Italiji je u vremenu Hladnog rata bilo čak 700 komada atomskog oružja, a da parlament i šira javnost o tome pojma nisu imali. U bazi Avijano 1999. godine bilo 18 atomskih bombi pod isključivo američkim ključem, u bazi Geda 11 atomskih bombi. Kako je vreme prolazilo bilo je potrebno podići nivo trajanja i bezbednosti tih nuklearnih skladišta. Niko o tome ne želi da priča, to je stvar vojnih komandi i tajnih sporazuma. Da li će NATO ta skladišta da premesti na teritoriju novih članica alijanse? Naravno, iz NATO-a će to odmah da demantuju. Atomsko oružje zahteva održavanje, a promena lokacije tog oružja vojna je tajna...“ 17/
***
Da vidimo šta je još nosio rat druge polovine XX vijeka. U ratu u Vijetnamu primjenilo se korišćenje otrova za trajno uništenje zemljišta. Program “uništenja Indokine“ sastojao se, praktično iz programa defolijacije. Bio je to program za ogoljavanje džungle da bi se onemogućilo maskiranje protivničkih snaga, a onda uništenje biljaka, kako bi se onemogućila ishrana ljudi. Time je, u prvom redu, bilo pogođeno stanovništvo. Hemijskim uništavanjem bilo je zahvaćeno preko 2 miliona hektara ili ukupno 12% površine Južnog Vijetnama.
Upotrebljavani defolijanti u Vijetnamu, bili su deset puta jači od onih koji su se koristili u poljoprivredi. Defolijanti su na taj način djelovali kao herbicidi. A neki od onih agenaca u defolijaciji, kada se nađu u čovjekov organizam dovode čak i do poremećaja rađanja. Ima ih nekoliko vrsta: narandžasti, bijeli i plavi herbicidi. Plavi su do te mjere postojani, da se i poslije 2 godine mogu naći u zemljištu od 80-90% količinama. To znači, da su djelovali dugo godina i poslije odlaska američke vojske. S obzirom da dugo traje, glavni herbicid upotrijebljen u rejonima pirinačnih polja u kombinaciji sa arsenikom, kao njegovim glavnim sastojkom u 54 % iznosa, predstavlja trajnu opasnost po ljudski život.
Ukupno obradive površine-10 % Južnog Vijetnama, bilo je konstantno pod hemijskim udarima(1962-1970). Uništavano je rastinje džungle i biljke za prehranu. Čak i američki izvori tvrdili su da se pod hemijskim udarima uništilo toliko poljoprivrednih kultura, koliko bi bilo dovoljno da se prehrani 2 miliona stanovnika.
Napalm bombama i buldožerima takođe se uništavala šuma i vegetacija sa dugoročnim ekološkim posljedicama. Prisjetimo se samo što nam vegetacija i šume stvaraju. Buldožerisanjem se trajno postizala neplodnost zemlje, tako što se sa buldožerima skidao gornji humski sloj koji čini tzv. lateritna zemlja. Čim se ovo završi, ova vrste gline u dodiru sa spoljnom atmosferom lateralizira (cementira), i time za sva vremena zemlja postane neplodna, neobradiva. To je sterilizacija obradivih površina, i ova primjena ostavila je nesagledive i neprocjenjive pustoši u Vijetnamu.
Nego da pogledamo još i neke računice iz ovoga rata o zemlji izbačenoj iz kartera bombardovanjima, jer slične paralele se onda mogu praviti i za ostale ratove na svijetu. Od 1965. godine pa do kraja rata u Indokini je bačeno 6,3 miliona tona eksploziva, prema nekim izvještajima vojnih analitičara i novinara; u Korejskom ratu (1950-1953) svega 1 milion, odnosno 2 miliona u Drugom svjetskom ratu (prema odnosima tonaže). Tako prema nekim računicama, zemlja izbačena iz 26 miliona kartera nastalih bombardovanjem iznosi 3,5 milijardi kubika, što je 50 puta više nego što iznosi količina zemlje i pijeska iskopanog u Panamskom i Sueckom kanalu zajedno. Ovo su nevjerovatna razaranja, uništenja i potresi na Zemlji, plus standardno žrtve i stradanja koje nosi svaki rat.
Potpuno je jasno i eksperimentalno dokazano da mislima, djelima, riječima i emocijama šaljemo u etar svoje talase određene energije. Rekli smo da je to dokazano eksperimentalno na Institutu u Pristonu i još nekima, putem RNG generatora koji generiše slučajni šum (Random Noise Generator). Taj uređaj generiše potpuno slučajni šum prema principu neizvjesnosti kvantne mehanike. Slučajni šum se pretvara u binarni sistem (0 i 1). Rađeni su i eksperimenti s uticajem molitvi, kao i uticaju misli na vodu, i sl.
Vijekovima se vjerovalo da je srce dom naših osjećaja i emocija. To je izraženo u skoro svim popularnim ljubavnim pjesmama i gotovo svim starim spisima. Popovo otkriće bio-fotona, tj. plavog svjetla u tijelu, dovelo je do pretpostavke da se radi o nekakvom odnosu s DNK. Za terapeutske i istraživačke svrhe koriste se elektrokardiogram (EKG) za srčane valove, dok se elektroencefalogram (EEG) koristi za moždane valove. Služe i za pojedince kako bi se uspostavila ravnoteža, rezonancija srca i uma. Zato se danas mogu mjeriti i ljudske emocije (samilost, empatija, ljubav, bijes i frustracija). Uređaj za srce koristi elektromagnetske valove srca i mozga. On utvrđuje postojanje njihove harmonije-postoji li između srca i uma koherencija. Uređaj srca provjerava uravnoteženost naših osjećaja i misli. Npr. EKG i EEG jogina su koherentni. D.Vinter je objasnio kako mehanizam valova služi za isporuku energije uma i srca vlastitom DNK. Kada srce izražava emocije ljubavi, ono kreira kaskadu elektromagnetskih valova Zlatne sredine, tj. kreira gravitaciju, kao što to atom čini pri privlačenju isprepletenih elektromagnetskih valova u nultu tačku “mirovanja”.18 (
http://bit.ly/khrsH7)/
TREĆI PROBLEM,
“…mi se bojimo da pomislimo kako bi nam nemoguće bilo da živimo život bez pokretačke snage. Pokretačka snaga znači rad. Da bismo povećali silu koja ubrzava ljudsko kretanje, znači da treba više da radimo”. Tako dolazimo do toga da je odgovor na pitanje o tri moguća rešenja za veliki problem povećanja ljudske energije u tri reči: hrana, mir, rad…”, piše Tesla u “Problemu povećanja ljudske energije”. 19/
Pošto je Sunce izvor koji sve pokreće-izvor koji održava sav život na Zemlji i svu našu energiju, Tesla je smatrao da treba omogućiti veće korišćenje Sunčeve energije. Razmatrao je tri načina o tome. Energiju vode, držao je za prvu, kao najdragocjeniju i najisplativiju, a nakon nje energiju vjetra. To jasno vidimo iz svih njegovih članaka koji su se bavili energijom iz prirode, umjesto sagorijevanja fosilnih goriva i atomskom energijom kao štetnim i rizičnim. Razmatrao je čak i energiju Mjeseca, gravitacije, Zemljine dubine i sl.
Možda bismo mogli reći da je energiju Sunca Tesla skoro stavio na drugo mjesto nakon vode, ali je pokazao skepsu prema prirodnom problem geografske širine, nemogućnosti hvatanja energije konstantno zbog smjene dana i noći, godišnjih doba, drugačijih klima u drugim krajevim svijeta i sl. Bila je tu sumnja i zbog tehničke neisplativosti-skupoća u izradi tehnike.
Međutim, uvijek je isticao nadu u mogućnosti budućeg poboljšanja u iskorišćenju sunčevih zraka, pa je u članku “Pokretačka snaga budućnosti” za časopis “Everyday Science and Mechanics”, decembra 1931. godine, napisao: “…Možda ćemo, nekada u budućnosti, kada naša sredstva za istraživanje budu neizmerno poboljšana, moći da nađemo načina da sačuvamo tu silu i da je koristimo za dobijanje rezultata koji prevazilaze našu sadašnju maštu...”.20/ Ovaj članak pored korišćenja sunčeve energije, takođe sadrži čak i razmatranje korišćenja energije plime i osjeke, vjetra i vode. Ovo nije bio jedini članak o energetskim izvorima, već je isti osvrt bio i u članku “Čuda budućnosti”. U jednom drugom članku, “Energiji budućnosti” razmatrana je i praktična prepreka potčinjavanju energije atoma. Prema ovom Teslinom vizionarskom pogledu o solarnoj tehnologiji, pokazaćemo kako se stanje danas razvija, prema izvorima iz druge polovine 2009. godine, časopisa “National Geographic”, Srbije. 21/22/
Prije tih izvora pomenućemo nešto što je vrlo interesantno, da neki izvori navode da prve zapise o solarnoj energiji imamo od strane rimskog imperatora Hadrijana (76‐138) i kasnije Septimija Severa (146‐211), jer rimske hronike bilježe postojanje egipatskih skulptura iz kojih su se čuli glasovi ili muzika. Takva jedna skulptura postojala je sa likom boga Memnona, koja se i danas čuva, samo što je “nijema”. Ali, po zapisima ova dva imperatora, oni su slušali muziku iz ovog kipa - statua bi navodno zapjevala čim bi zraci izlazećeg sunca obasjali njenu glavu. Zato se možemo zapitati da li su u ove statue bile nekakve solarne baterije, koje su se vremenom istrošile ili potpuno raspale?! U nekim savremenim kosmološkim knjigama može se naći podatak da postoje tablice iz Starog vijeka sa proračunom sunčevog isijavanja energije, i da se to poklapa sa sadašnjim itd.
No, od ’50-ih godina XX vijeka krenulo se u znatno jačem praktičnom istraživanju solarne energije. Danas ima veliki broj kompanija koje se bave proizvodnjom i montažom solarnih ploča (FV panelima), širom svijeta. Npr. godine 2010. donešen je zakon u Kaliforniji koji obavezuje postrojenja da 20% svoje energije proizvode iz obnovljivih izvora. Jednog dana će se morati odustati od uglja, nafte i gasa. Ali i to ćemo u nastavku rada obrazložiti.
Neka sunčana područja, u kojima je cijena električne energije visoka, poput Italije i Havaja, cijena solarne energije već je na granici da bude konkurent cijenama energije nastalih iz konvencionalnih izvora. Naravno, još uvjek je u većini mjesta Sunce najskuplji izvor električne energije. To je naročito karakteristično za SAD, gdje solarna energija košta nekoliko puta više nego proizvodnja iz prirodnog gasa ili uglja. Tamo će od 2025. godine četvrtinu svoje električne energije proizvoditi iz ovakvih obnovljivih izvora.
U potpunosti je sigurno da ni propisi, kojim će se ograničavati i naplaćivati emisija CO2, neće predstavljati mogućnost za veći razvoj solarne energije. Takve će mjere moći samo navesti postrojenja da se opredijele za jeftinije izvore obnovljive energije, kao npr. vjetra, a solarna energija postaće značajna tek nakon 2025. Za razliku od SAD-a, u Evropi se već podstiče upotreba solarne energije povoljnijim tarifama, zakonima koji električnim postrojenjima nalažu da plaćaju premije proizvođačima solarne energije, nebitno da li su to komercijalne elektrane ili privatna domaćinstva koja imaju viškove proizvedene struje i prodaju je elektrodistributivnoj mreži. Lideri u ovome su Španija i Njemačka, kako u taksama tako i u proizvodnji solarne energije. Tako njih dvije stvaraju tržište za jačanje snižavanju cijena. 22/
Što se tiče SAD-a, Ken Cvajbel sa Univerziteta Džordž Vašington, kaže da će sunce uz investiciju od oko 400 milijardi dolara, od 2050. godine zadovoljavati više od dvije trećine ukupnih potreba za električnom energijom. Zato je do tada u SAD planirano da do 2030. godine solarna energija obezbjeđuje samo nešto preko 1% ukupne proizvodnje električne energije. Prema Ajku Veberu, direktoru Instituta za sisteme solarne enrgije u Fraunhoferu, kaže da je ljudima na Zemlji potrebno blizu 16 teravati snage (teravat=trilion W), pa se očekuje da će do 2020. godine te brojke narasti na 20 teravati. Na kopnenom dijelu Zemlje energija sunčevih zraka iznosi 120 000 teravati, pa je iz toga energija koju dobijamo od sunca faktički neograničena.
Godine 2008. u španskoj Gvadihi, istočno od Granade, otvorena je prva komercijalna solarna elektrana sa mogućnošću skladištenja toplote. U toku dana sunčeva svjetlost, sa polja ogledala, koristi se za zagrijevanje rastopine soli koja služi za očuvanje energije tokom noći. Ta so se uveče hladi, otpušta toplotu od koje se proizvodi veća količina toplote. Solarna postrojenja Solana Generating Station, takođe će od 2012. godine koristiti otopinu soli za skladištenje energije sakupljene tokom dana. Ona će imati 8 km paraboličnih kanala i proizvoditi 280 megavata za Feniks i Tukson, a postrojenja će graditi španska kompanija Abengoa Solar. Dakle, vidi se slab razvoj SAD-a u razvoju solarne tehnologije naspram Evrope.
Kina je takođe, slaba u solarnoj tehnologiji. Sunčev potencijal za proizvodnju električne energije baca sijenku na potencijale svih drugih obnovljivih izvora energije. Međutim, njen udio trenutno iznosi samo mali dio jednog procenta ukupno proizvedene električne energije, što je daleko manje od količine energije koja se dobija iz snage vode ili vjetra npr., kako je računao i Tesla.
Postavljeni FV paneli mogu i da se kreću tokom dana u skladu sa suncem, sve do ponoći kada staje njihov rad na prikupljanju energije. Parabolična ogledala danas, sunčevu svjetlost usmjeravaju na dugačke čelične cijevi kroz koje teče ulje. Zatim se ulje u cijevima zagrijava sve do temperature od 400 step. C. Ako su u pitanju „polja ogledala“ onda se vrela tečnost uliva u džinovske radijatore koji daju toplotu, pretvarajući vodu u paru koja pokreće turbinu i dinamo mašinu, proizvodeći za naponsku mrežu 64 megavata. To je dovoljno za obezbjeđivanje električne energije za tačno 14 000 američkih domaćinstava. Ovoliko energije dovoljno je da se električnom energijom podrži nekoliko kazina u Las Vegasu.
Naravno, energija se može postići pojedinačno za svako domaćinstvo, u onolikoj mjeri koliko želi i koliko može priuštiti čovjek, u skladu sa svojim mogućnostima. Za tu svrhu na krovu kuće mogu se postaviti solarne ploče (FV paneli, sistemi) od 7,14 W pa i više, koje električnu energiju proizvode kada se u silicijumskom poluprovodniku (sa viškom i manjkom elektrona) otkače elektroni pod uticajem svjetlosti. 23/
Ovakva strategija proizvodnje struje iz solarne energije može da bude efikasnija na manjim površinama, jer naš dom postaje nalik elektrani zbog toga što se prikupljena energija može rasporediti na četiri dijela. Prvo, tokom dana višak prikupljene energije ide iz solarnih ploča u elektrolizer. Zatim, drugi dio, što se pomoću još jednog katalizatora solarna električna energija razdvaja na vodonik i kiseonik koji se takođe skladište. Treći dio čini da se tokom noći uskladišteni elementi rekombinuju u gorioniku, proizvodeći tako električnu energiju. I četvri dio- sva struja sprovodi se do kućnih uređaja kao i do vanjskih, npr. do električnog automobila. Dakle, i to je omogućeno solarnim sistemom. Jedini otpad iz gorionika koji postoji nakon toga jeste voda. Ona se zatim reciklira. Međutim, prema nekim istraživanjima udio ukupne sunčeve energije sakupljene preko solarnih ogledala, mogao bi da postane značajan tek nakon 2025. godine. Razlog tome je taj što bi tada trebala da se zaustavi ekspanzija energije vjetra. Što se toga tiče, snaga vjetra se takođe već koristi kao konvencionalni tip korišćenja energije. 21/22/23/
Stranica 2 od 4 Sve stranice